نوروپاتی دیابتی (انگلیسی: Diabetic neuropathy ) اشاره به انواع گوناگونی از آسیبهای عصبی دارد که در اثر دیابت حاصل میشوند. علائم نوروپاتی دیابتی بر حسب آنکه محلِ عصب آسیبدیده کجاست، متغیر است و ممکن است شامل بیحسی، سوزنسوزن شدن و درد یا تغییرات دستگاه عصبی خودگردان همچون علائم ادراری باشد.
نوروپاتی دیابتی چیست؟
در پاسخ به این سوال که «نوروپاتی دیابتیک چیست؟» میتوان اینگونه بیان کرد که نوروپاتی یکی از عوارض دیابت است. این بیماری میتواند منجر به مشکلاتی در سراسر بدن شود بهطوریکه نوروپاتی دیابتی چشم را نیز تحت تاثیر قرار میدهد. دیابت میتواند بر اعصابی که حرکت، حس و سایر عملکردها را کنترل میکنند، تأثیر بگذارد.
گاهی اوقات، نوروپاتی میتواند اولین علامت دیابت باشد. مشکلات عصبی قابل توجه (نوروپاتی بالینی) میتواند در ۱۰ سال اول پس از تشخیص دیابت، ایجاد شود. هر چه مدت طولانیتری به دیابت مبتلا باشید، خطر ابتلاء به نوروپاتی افزایش مییابد. حدود نیمی از افراد مبتلاء به دیابت، به نوعی مبتلاء به نوروپاتی میشوند.
علائم نوروپاتی دیابتی
علائم زیر برای مبتلایان به دیابت میتواند نشانه وجود آسیب به اعصاب محیطی باشد مانند:
- گزگز و مورمور شدن یا به عبارت دیگر حالت سوزنسوزن شدن
- درد یا حساسیت بیش از حد
اگر از یک فرد دیابتی این جملات را شنیدهاید که:
- پاهام سوزش داره. درد داره مثل این که خنجر می زنن بهش.
- پاهام خیلی به لمس حساس شده. مثلاً ملحفه به پام میخوره اذیت میشم.
- یه حسی مثل این که جوراب پام هست ولی واقعاً نیست.
- شبها پاهام اذیت میشن.
- پاهام خیلی سرد یا خیلی داغ میشن.
- حس نداشتن و ضعف
- پام چیزی رو حس نمیکنه، انگار مرده باشه.
- پام درد رو حس نمیکنه حتی وقتی تاول میزنه یا زخم میشه.
- موقع راه رفتن اصلاً پام رو احساس نمیکنم!
- عضلههای دست و پام ضعیف شدن.
- وقتی پا میشم یا راه میرم تعادل ندارم.
- سردی یا داغ بودن چیزی رو که به پام میخوره متوجه نمیشم!
- به نظرم میاد شکل استخونها و عضلات پام کلاً عوض شده.
- زخمهایی که رو پام هست مال خیلی وقت پیشه و خیلی دیر داره خوب میشه.
البته علائم بالا شاید برای دستها هم پیش بیایند.
بیشتر این علائم بهویژه دردهای سوزشی و تیرکشنده شبها بدتر میشوند. گاهی اوقات علائم دردناک بهبود پیدا میکنند اما احساس سردی و حس نکردن در پاها به طور مزمن باقی میماند.
انواع نوروپاتی دیابتی
این بیماری انواع مختلفی دارد که شامل این موارد میشوند:
۱. پریفرال نوروپاتی دیابتی یا نوروپاتی محیطی
پریفرال نوروپاتی دیابتی یا همان نوروپاتی دیابتی محیطی متداولترین نوع نوروپاتی است که در آن اعصاب پیرامونی مغز و نخاع آسیب میبینند. پریفرال نوروپاتی دیابتی مشخصا روی عصب پاها و دستها اثر گذاشته و میتواند شامل نوروپاتی حرکتی، نوروپاتی حسی یا هر دو باشد. عصب پاها در بیماران دیابتی باید در دورههای چکاپ سالانه منظم معاینه شود.
۲. نوروپاتی اتونومیک یا خودمختار
در این نوع، اعصاب کنترلکننده اندامهای داخلی آسیب میبینند. به علاوه اینکه نوروپاتی اتونومیک باعث ایجاد مشکلاتی برای ضربان قلب، فشار خون، سیستم گوارش، مثانه، اندام جنسی، غدد عرق، چشمها و توانایی درک شرایط هیپوگلیسمی میشود.
۳. نوروپاتی کانونی (فوکال)
این نوع نوروپاتی دیابتی هر بار یک عصب را تحت تأثیر قرار میدهد و علائم آن بستگی به این دارد که کدام عصب تحت تأثیر قرار گرفته است. به عنوان مثال، میتواند بر اعصاب قفسهی سینه تأثیر بگذارد و باعث بیحسی و درد در دیوارهی قفسه سینه شود.
۴. نوروپاتی پروگزیمال
نوع نادری از آسیب عصبی است که باعث ناتوانی عصبهای لگن، ران و باسن میشود. این نوع نوروپاتی دیابتی معمولا یک سمت بدن را درگیر کرده و به ندرت به سمت دیگر سرایت پیدا میکند. نوروپاتی پروگزیمال اغلب باعث درد شدید و احتمال کاهش وزن زیاد میشود.
درمان طبیعی نوروپاتی دیابتی
مدیریت قند خون
بهترین کاری که می توانید برای پیشگیری یا کنترل نوروپاتی انجام دهید، مدیریت سطح قند خون است. حفظ قند خون به طور مداوم در محدوده سالم مهمترین چیز برای جلوگیری از آسیب دائمی به اعصاب، رگ های خونی، چشم ها، پوست و سایر قسمت های بدن قبل از ایجاد عوارض است.
مطالعات نشان داد که قند خون ضعیف به میزان زیادی خطر نوروپاتی محیطی را افزایش می دهد، که بیشتر از سایر عوارض دیابت باعث بستری شدن در بیمارستان می شود. همچنین شایع ترین علت قطع عضو غیر ضربه ای است. بهترین راه برای انجام این کار از طریق ترکیبی از آزمایش مکرر قند خون، خوردن یک رژیم غذایی سالم، ورزش، و همکاری با پزشک برای تعیین اینکه آیا به داروی دیابت و یا انسولین درمانی نیاز دارید یا خیر است.
رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی شما تأثیر مستقیمی بر سطح قند خون شما دارد. بنابراین اولین جایی است که برای مدیریت علائم و عوارض دیابت باید شروع کنید. رژیم غذایی خود را بر روی غذاهای فرآوری نشده و کامل متمرکز کنید. برای کمک به تثبیت قند خون، مصرف کربوهیدرات های تصفیه شده، قندهای اضافه شده و نوشیدنی های شیرین را محدود یا کاهش دهید.
برخی از راههای ساده برای انجام این کار عبارتند از:
نوشیدن آب یا چای گیاهی بجای نوشابه، آبمیوه و سایر نوشیدنیهای شیرین
- خوردن مقدار زیادی چربی های سالم و پروتئین های بدون چربی بیش از کربوهیدرات های تصفیه شده؛ هنگام خرید غذاهای بسته بندی شده کمتر و همیشه برچسب ها را برای مواد افزودنی یا قند بررسی کنید.
- با پخت و پز در خانه و استفاده از تکنیک هایی مانند کباب کردن، پختن، بخارپز کردن یا آب پز کردن روی سرخ کردن، وزن خود را راحت تر مدیریت کنید.
به طور منظم ورزش کنید
برای مقابله با درد عصب دیابتیک، انجام تمرینات ورزشی به طور منظم ضروری است. ورزش باعث بهبود جریان خون در اعصاب آسیبدیده میشود و به بازیابی آنها به حالت عادی کمک میکند. ورزش همچنین به کاهش قند خون کمک میکند، سطح تحمل درد عصب را در شما افزایش میدهد و دیابت را تحت کنترل نگه میدارد. در اثر انجام ورزش هوازی در افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی دردناک، بدون تغییر در شدت درد، میزان حس کردن درد کاهش مییابد. بهبودی در انشعابات فیبر عصبی نوروپاتیک و روپوستی در افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی دیابتی تجربه میشود. برای به دست آوردن مزایای ورزش، پیوستن به یک باشگاه ورزشی ضروری نیست و یک برنامهی تمرینی دقیق را انتخاب کنید. شما میتوانید پیادهروی یا شنا را انتخاب کنید.
الکل ننوشید
نوشیدن الکل با نوروپاتی دیابتی مرتبط است. در واقع دوز بالای الکل برای عصبها سمی است و میتواند سبب بروز آسیب شدید در اعصاب شود و حتی نوروپاتی را بدتر کند. نوشیدن بیش از حد الکل حتی برخی از مواد مغذی را در بدن کم میکند و از این رو باید کاملا از مصرف آن پرهیز کنید. یک مطالعه که در سال ۱۹۹۸ در World Health Alcohol Research & World منتشر شد، گزارش میدهد که مصرف منظم مقادیری از الکل دقیقا مانع کنترل قند خون دیابتی شده و خطر نوروپاتی محیطی را افزایش میدهد.
مصرف بیش از حد الکل حتی خطر ابتلا به نوروپاتی الکلی را افزایش میدهد. مطالعهای که در British Journal of Clinical Pharmacology منتشر شد، نشان میدهد که نوروپاتی الکل شامل مشکلات حرکتی ناشی از آسیب دیدن عصبها میشود که در اثر نوشیدن الکل به مدت طولانی رخ میدهد و درد و سوزش خود به خود، پردردی و آلودینیا از نشانههای آن هستند.
چای زنجبیل بنوشید
زنجبیل به مدت قرنها به عنوان یک درمان گیاهی در پزشکی چینی و هندی برای کمک به کاهش درد استفاده شدهاست.مواد ضد التهابی قدرتمند موجود در این ریشهی خوراکی که گینجرول نام دارد، سبب میشود که یک درمان موثر برای تسکین درد عصبی دیابت باشد.این ماده حتی میتواند تحرک را در میان کسانی که درد مزمن دارند افزایش دهد. زنجبیل در عین حال به مدیریت قند خون کمک میکند. یک مطالعه که در مجلهی تحقیقات علوم دارویی در سال ۲۰۱۵ منتشر شد، نشان میدهد که مکملهای پودر زنجبیل ممکن است به بهبود قند خون ناشتا کمک کنند. در این مطالعه شرکتکنندگان هر روز ۲ گرم زنجبیل به مدت ۱۲ هفته دریافت کردند و کاهش سطح هموگلوبین Ac، آپولیپوپروتئین B، آپولیپوپروتئین ۱A- و مالوندیآلدئید را تجربه کردند.
مدیریت استرس
استرس التهاب را بدتر می کند. خطر ابتلا به انواع عوارض دیابتی را افزایش می دهد. ورزش، مدیتیشن یا تمرین دعای شفابخش، گذراندن وقت بیشتر برای انجام سرگرمی ها یا حضور در طبیعت، و بودن در کنار خانواده و دوستان، همگی از کاهش دهنده های استرس طبیعی هستند که باید امتحان کنید. طب سوزنی یکی دیگر از درمانهای مفید است که نه تنها به کاهش استرس و درد کمک میکند، بلکه نشان داده شده است که علائم نوروپاتی را بهطور ایمن با عوارض جانبی بسیار کم، در صورت وجود، کاهش میدهد.
