دیابت بیماری بسیار شایعی است که از هر سه فرد بزرگسال یک نفر به آن مبتلاست؛ نوروپاتی دیابتی نیز یکی از محتمل‌ترین عارضه‌هایی است که به عنوان عارضه جانبی دیابت و به دلیل اثر گذاشتن قند خون بالا بر فیبرهای عصبی سراسر بدن بروز می‌یابد. نوروپاتی عارضه‌ای آسیب‌شناختی است که بیش از صد نوع مختلف دارد و به صورت آسیب عصبی در بیماران دیابتی و غیردیابتی بروز می‌یابد.
نوروپاتی دیابتی میتواند محرک آبشاری از رویدادها شود و حتی به عوارض جدی‌تر دامن بزند. نوروپاتی پیرامونی نیز دقیقاً مانند خود دیابت درمان قطعی ندارد؛ صرفاً میتوان بیماری را مدیریت و پیشرفتش را متوقف کرد. برای مدیریت نوروپاتی دیابتی میتوان از درمانهای خانگی و طبیعی دیابت بهره گرفت. نوروپاتی دیابتی مشکل خطرناکی است، اما خوشبختانه اکثر بیماران می‌توانند عارضه را با تنظیم کردن میزان قند خون، تغییر رژیم غذایی و سالم‌تر کردن سبک زندگی کنترل کنند. تمام این راهکارها به کنترل دیابت نیز کمک می‌کند.
در این مقاله درمانهای خانگی و طبیعی نوروپاتی دیابتی را برای‌تان توضیح می‌دهیم. البته برای درمان نوروپاتی دیابتی باید به پزشک ماهر و مجربی مراجعه کنید که علل بروز این عارضه و روش‌های درمانش را بشناسد. مراجعه به متخصص، عوارض جانبی و خطرهای احتمالی را کاهش می‌دهد و دوران بهبود را کوتاه‌تر می‌کند.
روش‌های خانگی برای درمان نوروپاتی دیابتی
مدیریت میزان قند خون
بهترین کاری که میتوانید برای پیشگیری از نوروپاتی یا کنترلش انجام بدهید، این است که میزان قند خونتان را کنترل کنید. نگهداشتن مداوم قند خون در بازه سالم مهم‌ترین کاری است که میتوان برای پیشگیری از آسیب دیدن دائمی عصب‌ها، رگ‌ها، چشم‌ها، پوست و دیگر بخش‌های بدن پیش از بروز عوارض انجام داد.
مناسب نبودن میزان قند خون خطر بروز نوروپاتی پیرامونی را افزایش می‌دهد، نوروپاتی دیابتی بیش از بقیه عوارض دیابت باعث بستری شدن بیماران می‌شود و شایع‌ترین علت قطع عضوی است که ناشی از سانحه نیست. بهترین راه برای مدیریت قند خون ترکیبی از آزمایش‌های مکرر گلوکز، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش و تحت نظر پزشک بودن است تا پزشک بتواند داروهای دیابت را به موقع تجویز کند و یا درمان با انسولین را در صورت لزوم شروع کند.
رعایت رژیم غذایی سالم
رژیم غذایی اثر مستقیمی بر میزان قند خون دارد، بنابراین اصلاح رژیم غذایی نخستین گام برای مدیریت علائم و عوارض دیابت است. سعی کنید رژیم غذایی‌تان سرشار از غذاهای فرآوری نشده و کامل باشد و مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، قند افزوده و نوشیدنی‌های قندی را محدود کنید یا کاهش دهید تا قند خونتان پایدار شود.
توصیه‌های زیر روش‌های ساده‌ای برای اصلاح رژیم غذایی است:
- جایگزینی نوشابه، سودا، آب‌میوه و دیگر نوشیدنی‌های شیرین‌شده با آب و دمنوش‌های گیاهی
- خوردن مقدار زیادی از چربی‌های سالم و پروتئین‌های بدون چربی به‌جای کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده
- کمتر کردن مصرف غذاهای آماده
- بررسی برچسب مواد غذایی هنگام خرید برای اطلاع از قندها یا ترکیبات افزوده
- مدیریت راحت‌تر وزن با طبخ غذا در خانه و استفاده از تکنیک‌هایی مانند بخارپز و کباب کردن یا جوشاندن به‌جای سرخ کردن
لازمه رژیم غذایی دیابتی این است که مقدار زیادی مواد غذایی سرشار از فیبر و مواد مغذی میل کنید که قند و افزودنی‌های مصنوعی کمی داشته باشد. مواد زیر میتواند گزینه‌های سالمی برای رژیم غذایی دیابتی باشد:
- سبزیجات و میوه‌های کامل: انواع میوه و سبزی سرشار از آنتی‌اکسیدان، فیبر، ویتامین و الکترولیت‌های ضروری مانند مواد معدنی و پتاسیم است.
- ماهی وحشی: اسیدهای چرب امگا ـ 3 حاصل از روغن ماهی، به دلیل کاهش تری‌گلیسیریدها و آپوپروتئین‌هایی که خطر بروز عوارض دیابت را بالا می‌برند، برای دیابتی‌های مفیداند.
- چربی‌های سالم: روغن و شیر نارگیل، روغن زیتون، آجیل، دانه‌ها و آووکادو.
- پروتئین بدون چربی: گوشت گاو تغذیه‌شده با علف، ماکیان پرورش‌یافته در مرتع، تخم‌مرغ بدون قفس و حبوبات یا جوانه لوبیا که همگی سرشار از فیبراند.
- همچنین میتوانید از استویا که نوعی شیرین‌کننده طبیعی بدون کالری است به جای قند و شکر استفاده کنید.
- مصرف غلات را حتی‌الامکان کاهش دهید، به ویژه از مصرف آرد گندم تصفیه‌شده پرهیز کنید.
- مصرف غذاهای حاوی مقادیر زیاد سدیم را کاهش دهید. برای کنترل کردن فشار خون لازم است که در روز بیش از 2300 میلی‌گرم سدیم مصرف نکنید.
- برای تأمین آب بدن لازم است که در روز 6 تا 8 لیوان آب بنوشید. همچنین توصیه می‌کنیم مقدار مواد غذایی غنی از فیبر و آب، مانند سبزی و میوه را در رژیم غذایی‌تان افزایش دهید تا با صرف مقدار کمتری غذا زودتر احساس سیری کنید.
- به حجم وعده‌های غذایی‌تان دقت کنید و سعی کنید خوراکی‌ها را اندازه‌گیری کنید تا اندازه مناسب وعده‌ها دستتان بیاید.
- اگر به نظرتان مفید می‌آید، میتوانید مواد غذایی مصرفی‌تان را به مدت چند هفته یادداشت کنید تا پیشرفتتان را تحت نظر داشته باشید و تصور بهتری از کاری که در حال انجامش هستید، پیدا کنید.
- میان‌وعده‌ها و وعده‌های غذایی را به‌طور منظم میل کنید و هر چند ساعت یک‌بار وعده‌های غذایی متعادل بخورید تا بتوانید قند خون را مدیریت کنید.
- در محل کار یا تحصیل غذای خانگی میل کنید و سعی کنید میان‌وعده‌ها و تنقلات سالم بخورید.
ورزش و فیزیوتراپی
ورزش منظم یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای مدیریت علائم دیابت است که به حفظ وزن در حد سالم، کنترل علائم فشار خون بالا و قند خون، افزایش قدرت و بهبود دامنه حرکتی کمک می‌کند ـ البته همان‌طور که می‌دانید ورزش فواید بسیار دیگری نیز دارد. ورزش منظم درد و علائم نوروپاتی بیماران دیابتی را در حد قابل‌توجهی کاهش می‌دهد و انشعاب و بازسازی فیبرهای عصبی اینترااپیدرمال را افزایش می‌دهد.
سعی کنید روزی 30 ـ 60 دقیقه ورزش کنید و ورزشهای کم‌برخوردی مانند دوچرخه‌سواری، شنا یا پیادهروی انجام بدهید. ورزش به بدنتان کمک می‌کند تا واکنش بهتری به انسولین نشان بدهد و گلوکز خون پایین‌تر بیاید، این کاهش گاهی درحدی است که میتوان میزان مصرف دارو را کمتر کرد. به‌علاوه ورزش از طریق بهبود جریان خون، کاهش کلسترول و استرس به محافظت از عصب‌ها کمک می‌کند. همان‌طور که می‌دانید استرس میتواند گلوکز خون را بالا ببرد و التهاب را افزایش دهد.
فیزیوتراپی نیز به دلیل تأثیری که بر قوی‌تر شدن عضلات، توانایی حرکتی و عملکرد روزمره دارد، مفید است. میتوانید درباره دردی که تحمل می‌کنید، با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید و کفش یا کفی طبی ارتوپدی مخصوص را امتحان کنید. فیزیوتراپی به کاهش علائم کمک می‌کند و توانایی‌تان را افزایش می‌دهد تا راحت‌تر بتوانید حرکت کنید و کارهای روزمره را انجام بدهید.
کاهش تماس با سموم و ترک سیگار
احتمال بروز علائم سنگ کلیه و دیگر مشکلات کلیوی مانند بیماری کلیه در بیماران مبتلا به نوروپاتی بیشتر است، به همین دلیل بسیار مهم است که فشار و استرس اضافی به کلیه تحمیل نشود تا به این ترتیب از انباشته شدن سموم در خون و تشدید مشکلات کلیوی جلوگیری شود. تماس خود را با آفت‌کش‌های شیمیایی که روی گیاهان غیرارگانیک اسپری می‌شود، شوینده‌ها و لوازم آرایشی شیمیایی کاهش دهید، از مصرف غیرضروری دارو و آنتی‌بیوتیک خودداری کنید، در نوشیدن مشروبات الکلی زیاده‌روی نکنید و سیگار و مواد مخدر را ترک کنید.
سیگار را هر چه سریع‌تر ترک کنید، چون اگر دیابت داشته باشید و دخانیات مصرف کنید، احتمال این که دچار آسیب عصبی و حتی حمله قلبی یا سکته مغزی بشوید، بیشتر از دیابتی‌های غیرسیگاری است.
مدیریت استرس
استرس التهاب را شدیدتر می‌کند و خطر بروز انواع عوارض دیابت را افزایش می‌دهد. ورزش، مدیتیشن، عبادت، اختصاص دادن زمان بیشتر به سرگرمی‌های موردعلاقه، وقت گذراندن در طبیعت و معاشرت با خانواده و دوستان روش‌هایی طبیعی برای کاهش استرس هستند که توصیه می‌کنیم حتماً امتحانشان کنید. طب سوزنی درمان مفید دیگری است که ثابت شده است علاوه بر کاهش درد و استرس، علائم نوروپاتی را نیز برطرف می‌کند. یکی از مزایای طب سوزنی این است که عوارض جانبی آن انگشت‌شمار است یا اصلاً هیچ‌گونه عوارض جانبی را به دنبال ندارد.
کاهش درد به روش‌های طبیعی
اگر قبلاً به نوروپاتی مبتلا شده‌اید و حال به دنبال روشی برای کاهش درد عصبی دیابتی و بهبود عملکردهای روزمره می‌گردید، حتماً خوشحال خواهید شد که بدانید ترکیبی از درمانهای طبیعی برای درد نوروپاتیک دیابتی وجود دارد. چند آنتی‌اکسیدان و ضدالتهاب طبیعی و گیاهی، مانند موارد زیر وجود دارد که به متوقف ساختن پیشرفت آسیب عصبی و تسکین درد کمک می‌کند:
- آلفا لیپوئیک اسید: آلفا لیپوئیک اسید ماده‌ای ضدالتهابی است که اثربخشی آن برای بهبود حساسیت انسولینی و دفاع در برابر نوروپاتی اثبات شده است. مصرف 300 ـ 1200 میلی‌گرم از این ماده در روز توصیه می‌شود. بدن مقدار کمی از این آنتی‌اکسیدان را به طور طبیعی تولید می‌کند. مصرف مقدار بیشتری از آلفا لیپوئیک اسید به تنظیم قند خون و تسکین درد عصبی کمک می‌کند. انتظار می‌رود علائم نوروپاتی دیابتی افرادی که روزانه 600 میلی‌گرم آلفا لیپوئیک اسید مصرف می‌کنند، پس از 5 هفته تقریباً 19% بهبود پیدا کند. آلفا لیپوئیک اسید در بلندمدت از آسیب عصبی بیشتر جلوگیری می‌کند.
- روغن گل مغربی: روغن گل مغربی ماده‌ای ضدالتهابی است که بی‌حسی، گزگز و سوزش نوروپاتی را کاهش می‌دهد و مصرف روزانه 360 میلی‌گرم از این روغن مفید اثرات مثبت دیگری را نیز به‌جا می‌گذارد.
- پیکولینات کروم: مصرف روزانه 600 میکروگرم از پیکولینات کروم به بهبود حساسیت به انسولین کمک می‌کند.
- دارچین: دارچین به تثبیت قند خون کمک می‌کند. برای بهره بردن از مزایای این گیاه مفید کافی است یک تا دو قاشق چایخوری دارچین را به غذای روزانه‌تان اضافه کنید. همچنین توصیه می‌کنیم روغن دارچین را امتحان کنید.
- روغن امگا ـ 3 ماهی: مصرف روزانه 1000 میلی‌گرم روغن امگا ـ 3 به کاهش التهاب کمک می‌کند.
- ویتامین ب کمپلکس: به نظر می‌رسد که بسیاری از دیابتی‌ها دچار کمبود مواد مغذی باشند، کمبودی که میتواند آسیب عصبی را تشدید کند. مواد مغذی نقش مهمی در سلامت عصبی دارند. کمبود ویتامین B12 به آسیب عصبی منجر می‌شود. وجود ویتامین B6 نیز مهم است، چون این ترکیب به مغز کمک می‌کند مواد شیمیایی خاصی را تولید کند که اطلاعات را به سراسر بدن می‌فرستند. کم بودن میزان این مواد شیمیایی باعث تشدید درد می‌شود.
- روغن‌های ضروری: مصرف روغن‌های ضروری، مانند روغن نعناع، اسطوخدوس و کندر برای تسکین درد و کاهش التهاب مفید است.
- استیل ال ـ کارنیتین: این ماده مغذی به‌طور طبیعی در بدن تولید می‌شود و مکمل آن نیز در دسترس است. استیل ال کارنیتین درد عصبی برخی بیماران را تسکین می‌دهد.
ممکن است مدتی طول بکشد تا بهبود حاصل از درمان طبیعی نوروپاتی دیابتی را احساس کنید، بنابراین صبور باشید و ترکیبات مختلف را امتحان کنید تا دردتان تسکین پیدا کند. اگر درد عصبی دیابتی بسیار شدید شد، میتوانید در صورت لزوم مسکن‌های بدون نسخه‌ای مانند ایبوپروفن مصرف کنید.
محافظت از پوست و پاها
علائمتان را به دقت تحت نظر داشته باشید و وجود نشانه‌های آسیب عصبی جدید را روی پوست، پا یا دست بررسی کنید. خودتان را مرتب معاینه کنید تا نشانه‌های جدید آسیب‌هایی مانند تاول و زخم را به سرعت مشاهده کنید. مراقبت از پا و پوست بخش مهمی از درمان و پیشگیری از نوروپاتی دیابتی است. پوست، پا و انگشتان پا، به‌ویژه چین‌های پوستی را هر روز با دقت بشویید ـ ممکن است باکتری‌ها و رطوبت در چین پوستی جمع شود و باعث بروز عفونت شود.
جوراب و لباس تمیز بپوشید و پوست ظریف و حساس را از نور خورشید و دماهای بسیار بالا، مانند دوش آب داغ دور نگه دارید. ناخن‌های پا را کوتاه نگه دارید، میخچه‌ها را سوهان بکشید و اگر متوجه سرخی، ورم یا عفونت شدید، به پزشک مراجعه کنید. کرم‌های حاوی کپسایسین مشتق از فلفل کاین به کاهش درد برخی بیماران کمک می‌کند، البته از این نوع کرم‌ها باید با دقت استفاده کنید، چون ممکن است باعث سوزش و تحریک پوستتان بشود. استفاده از چسب کپسایسین 8% به مدت دو هفته منجر به کاهش دردی سی درصدی می‌شود. تهیه چسب‌های با دوز بالاتر کپسایسین فقط با نسخه پزشک ممکن است. البته استفاده از کرم‌های بدون نسخه با کپسایسین 1/0% نیز میتواند مفید باشد؛ این کرم میتواند درد را 11% بیشتر از کرم دارونما تسکین بدهد.
مصرف مسکن‌های بدون نسخه
استامینوفن، آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن درد خفیف تا متوسط ناشی از آسیب عصبی دیابتی را تسکین می‌دهد. اما اگر مرتب مسکن مصرف می‌کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید، چون مصرف بعضی از این داروها خطر حمله قلبی، سکته مغزی یا آسیب کلیوی را افزایش می‌دهد.
مصرف ویتامین D
ویتامین D ماده‌ای مغذی است که پوست آن را در اثر دریافت نور خورشید تولید می‌کند. به‌علاوه ویتامین دی عامل محافظی در برابر درد عصبی است. آن دسته از بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی که دچار کمبود ویتامین دی نیز هستند، درد بیشتری دارند.
به سختی میتوان مقدار 600 تا 800 IU ویتامین دی توصیه‌شده را فقط از طریق مصرف مواد غذایی دریافت کرد. بنابراین ممکن است لازم باشد مسکن مصرف کنید. در واقع بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی که یک بار در هفته مکمل ویتامین دی مصرف می‌کنند، علائمشان پس از دو ماه کمتر می‌شود.
دراز کشیدن در وان آب گرم
آب گرم علاوه بر اثر آرام‌بخشی که دارد، جریان خون را در سراسر بدن بهبود می‌دهد و حتی میتواند تسکین دردی آنی را به ارمغان بیاورد. اما چون ممکن است نوروپاتی دیابتی باعث بی‌حسی شده باشد، پیش از ورود به وان مطمئن شوید که آب بیش از حد داغ نباشد.
یادگیری تکنیک‌های تن‌آرامی
نوروپاتی دیابتی با اضطراب و افسردگی همراه است؛ این دو عارضه میتواند درد را شدیدتر کند. بنابراین اگر دچار اضطراب یا افسردگی شدید، مشکلتان را با پزشک در میان بگذارید. مدیتیشن و موارد زیر میتواند برای رفع اضطراب و افسردگی مفید باشد:
- بیوفیدبک: یک دستگاه ضربان قلب، دمای بدن و امواج مغز را تحت نظر دارد و به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید که واکنش‌های بدنتان به درد یا علائم دیگر را چگونه کنترل کنید.
- تکنیک‌های تن‌آرامی مانند تجسم، تمرین تنفس، مدیتیشن، ماساژ و یوگا.
طب سوزنی
طب سوزنی فرایند شفابخشی طبیعی بدن را از طریق تحریک کردن نقاط فشاری بدن برمی‌انگیزد. طب سوزنی باعث می‌شود دستگاه عصبی مواد شیمیایی خاصی را تولید کند که می‌توانند تجربه یا آستانه درد را تغییر بدهند. همچنین طب سوزنی به متعادل شدن انرژی در بدن کمک می‌کند که به نوبه خود بر رفاه هیجانی بدن اثر می‌گذارد.
جمع‌بندی
پیشگیری همواره بهتر از درمان است. نگه داشتن قند خون در بازه نرمال از تشدید نوروپاتی جلوگیری می‌کند. اگر نوروپاتی پیامد مصرف الکل باشد، پرهیز از مصرف مشروبات الکلی به پیشگیری از تشدید عارضه کمک خواهد کرد. درمانهای طبیعی نیز تا حدی در تسکین علائم درد نوروپاتی محیطی موفق عمل کرده‌اند. بااین‌حال پیش از شروع یک روش درمانی جدید حتماً با پزشک مشورت کنید. چنانچه در اثر استفاده از درمانهای طبیعی و خانگی نوروپاتی دیابتی با علائم غیرعادی مواجه شدید یا مشکلاتتان وخیم‌تر شد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
پرسش‌های متداول
چطور می‌توانم نوروپاتی دیابتی را تا حدی تسکین بدهم؟
1ـ کپسایسین: زدن کرم کپسایسین روی پوست درد برخی بیماران را کاهش می‌دهد.
2ـ آلفا لیپوئیک اسید
3ـ تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)
4ـ طب سوزنی
سریعترین راه برای درمان نوروپاتی دیابتی چیست؟
ورزش منظم، مثلاً سه روز در هفته پیادهروی کردن، برای کاهش درد نوروپاتی، تقویت عضلات و کنترل قند خون مفید است. ورزشهای ملایمی مانند یوگا و تایچی نیز میتواند به بهبود حال بیماران نوروپاتی دیابتی کمک کند.
آیا گذاشتن پا در سرکه سیب برای نوروپاتی دیابتی مفید است؟
استفاده از سرکه سیب میتواند درد نوروپاتی دیابتی را تسکین بدهد. سرکه سیب یکی از بهترین درمانهای خانگی برای نوروپاتی دیابتی است.
میتوان نوروپاتی دیابتی را کاملاً درمان کرد؟
نوروپاتی دیابتی درمان قطعی ندارد؛ البته میتوانید درد عصبی دیابتی را با مدیتیشن، ورزش و تغذیه مناسب مدیریت کنید.
پیادهروی برای پای بیماران مبتلا به نوروپاتی دیابتی مفید است؟
پیادهروی درد و دیگر علائم نوروپاتی دیابتی ناشی از آسیب عصبی پایین و کف پا را کاهش می‌دهد. پیادهروی و دیگر ورزشهای ایروبیک ملایم فواید متعددی برای بیمارانی دارد که به دلیل نوروپاتی دیابتی به عارضه‌های گوناگون، از انواع بیماری گرفته تا آسیب عصبی دچار شده‌اند.
چه ویتامین‌هایی برای نوروپاتی دیابتی مصرف می‌شود؟
ویتامین‌های ب برای درمان نوروپاتی دیابتی مفیداند، چرا که این گروه از ویتامین‌ها از عملکرد سالم دستگاه عصبی حمایت می‌کنند. نوروپاتی دیابتی گاهی اوقات پیامد کبود ویتامین ب است. بنابراین مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین B1 (تیامین و بنفوتیامین)، B6 و B12 توصیه می‌شود. میتوانید به‌جای ب کمپلکس هر یک از ویتامین‌ها را به تنهایی مصرف کنید.
زردچوبه درمان گیاهی مؤثری برای نوروپاتی دیابتی است؟
کورکومین آنتی اکسیدانی قوی است که در زردچوبه وجود دارد. گفته می‌شود که زردچوبه دارای خواص ضدالتهابی و ضددرد است. مصرف کورکومین در اوایل بیماری میتواند از بروز درد مزمن ناشی از نوروپاتی دیابتی جلوگیری کند. همچنین سودمندی زردچوبه در کاهش درد و التهاب ثابت شده است.
بسیار عالی
ممنون از اطلاعات مفیدی که در اختیار ماگذاشتید