زونا چه حد واگیردار، خطرناک و کشنده است؟

خطر ابتلای افراد بسیاری که در کودکی به بیماری آبله مرغان مبتلا شده باشند، به بیماری زونا خیلی بالا است. این بیماری نوعی عفونت است که فرد مبتلا به عفونت با تشکیل تاول یا خارش در بدنش مواجه می شود. تشخیص اولیه و درمان موثر زونا می تواند به مدیریت این عفونت کمک کندو بنا به برآورد ها از هر سه نفر در دنیا حدوداً یک نفر حداقل یک بار در طول زندگی اش به زونا مبتلا می شود و حدوداً یک میلیون مرگ به دلیل آن شناسایی شده است. اگر سابقه ابتلا به بیماری آبله مرغان را دارید و با تاول ها یا جوشهای جدی در بدن خود مواجه هستید، توصیه می شود جهت آزمایش قرار بگیرید، چرا که احتمال ابتلا به زونا در شما بالا خواهد بود. برای آشنایی بیشتر با این نشانه ها دلایل خطرات و مشکلاتی که با بیماری زونا همراه است ادامه مقاله را مطالعه کنید. باید بدانید که وقتی به دنبال درمان این بیماری هستید باید به یک پزشک خبره و مجرب مراجعه کنید تا دوره نقاهت درمانتان نیز کاهش یابد.

مراحل و نشانه های بیماری زونا

بیماری زونا را می توان به سه مرحله و بر اساس پیشرفت و نشانه‌های متفاوت هر مرحله دسته‌بندی کرد:

• فاز پرودرمال: اولین مرحله از بیماری زونا با نشانه هایی مانند موارد زیر شناخته می شود:
• سردرد
• احساس درد و سوزش در یک طرف از بدن یا درد قسمت های کوچکی از پوست که در سراسر بدن گسترده شده باشد
• احساس بی قراری و ناراحتی ناشی از بیماری
• حساسیت در برابر نور
• فاز حاد: دومین مرحله از بیماری زونا را با جوش های روی پوست می شناسند و ویژگیهای این روشها عبارتند از:
• تاولهای پر از مایع که به راحتی سرشان باز میشود
• قرمزی پوست
• جوش هایی که معمولاً در یک طرف بدن رخ می دهند
• ظاهر شدن جوش روی صورت و گوشها
• این جوشها معمولاً با نشانه های دیگری مانند خارش غیرقابل تحمل، تب، لرز، سردرد، خستگی و درد همراه هستند. این جوشها معمولاً از ۷ تا ۱۰ روز باقی می ماند و در اکثر افراد بعد از چهار هفته از بین میرود.
• مرحله سوم: سومین مرحله از بیماری زونا معمولاً توسط همه افراد احساس نمی‌شود اما می تواند با مشکلاتی مانند موارد زیر همراه باشد:
• جوشهایی که در ناحیه چشم ظاهر میشود
• نورالژی پس از هرپس: مشکلی که نوارهای عصبی و پوست بیمار را تحت تاثیر قرار می دهد.
• از دست رفتن شنوایی، درد شدیدی در یک گوش، سرگیجه و یا از دست دادن حس چشایی که می تواند ناشی از سندروم رمزی هانت باشد.
• عفونت های باکتریایی بعد از بیماری

دلایل بیماری زونا

 بیماری زونا در اثر فعال سازی مجدد ویروس واریسلا زوستر یعنی همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان ایجاد می شود؛ واریسلا زوستر به خانواده هرپس ویریدا تعلق دارد. تنها کسانی که در دوره‌ای از زندگی شان به آبله مرغان مبتلا شده باشند در ادامه ممکن است به بیماری زونا نیز مبتلا شوند و در موارد نادر افرادی که واکسن واریسلا را دریافت کردند هم ممکن است با این مشکل مواجه شوند. قرارگیری در معرض آبله مرغان در کودکی و نوجوانی منجر به شکل گیری واریسلا در بدن میشود؛ این ویروس بعد از برطرف شدن بیماری آبله مرغان به صورت غیر فعال در سلول‌های عصبی به خصوصی در سیستم عصبی و در نزدیکی ستون فقرات باقی می‌ماند. مادامی که این ویروس غیرفعال باشد هیچ نشانه‌ای از ویروس واریسلا زوستر را مشاهده نخواهید کرد با این حال در بعضی افراد به خصوص و به دلایلی که به وضوح مشخص نیست ویروس واریسلا زوستر می‌تواند بعد از سالها مجدداً فعال شده و با حرکت در طول نوار های عصبی باعث ایجاد بیماری زونا شود. موقعیت و الگوی ظهور جوش ها می‌تواند نشان دهنده عصب های آسیب دیده باشد.

فاکتورهای خطرزای بیماری زونا

بیماری زونا تنها در افرادی که قبلاً در معرض ویروس واریسلا زوستر قرار گرفته باشند رخ می دهد. فاکتورهای خطرزا برای ایجاد بیماری زونا عبارتند از:

• بالا رفتن سن: اگرچه زونا به ندرت در میان کودکان رخ می دهد اما با افزایش سن احتمال ابتلا به زونا در سالمندان بیشتر می شود. به نظر می‌رسد که این مسئله تا حد زیادی در نتیجه کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن با بالا رفتن سن است. حدوداً ۵۰ درصد از تمامی موارد ابتلا به زونا در میان افراد دارای سنین 60 و بیشتر بوده است.
• کاهش قدرت سیستم ایمنی بدن: افرادی که دارای ضعف سیستم ایمنی هستند با احتمال ابتلای بیشتری به بیماری زونا مواجه هستند. این مسئله به خصوص در حضور بیماری‌هایی مانند سرطان و ایدز و یا زمانی که بیمار در حال مصرف داروهایی بخصوص است، بیشتر دیده می شود. بیمارانی که در حال مصرف استروئید یا داروهای دیگری که برای سرکوب سیستم ایمنی استفاده میشود، هستند، مانند افرادی که پیوند عضو داشتند یا افراد مبتلا به بیماریهای خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس منتشر، بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو در معرض خطر بیشتری از ابتلا به زونا قرار دارند.
• تنش ها و فشارهای احساسی و روانی نیز می تواند عاملی احتمالی برای بروز بیماری زونا باشد. این مشکلات با داشتن آثار مخرب بر سیستم ایمنی و سلامت فرد می‌تواند بیماری زونا را به همراه بیاورد.

آیا زونا مسری است؟

شما نمی توانید از کس دیگری بیماری‌زونا بگیرید با این حال کسی که در گذشته به آبله مرغان مبتلا نشده باشد و یا واکسن آبله مرغان را نزده باشد ممکن است در نتیجه مجاورت با فرد مبتلا به زونا با تماس داشتن با جوش ها یا تاول های ایجاد شده در اثر زونا به آبله مرغان مبتلا شود؛ البته این موضوع نیز زیاد رایج نیست. فرد قبل از از ظاهر شدن تاول و یا زمانی که این جوشهای ایجاد شده در حال ریختن از روی پوست هستند در حالت عفونی قرار ندارند.

 دوره سرایت بیماری زونا

ویروس عامل ایجاد زونا یعنی ویروس واریسلا زوستر ممکن است با تماس مستقیم فرد دیگر با مایعات ترشح شده از تاول ناشی از بیماری زونا، به فرد دیگر منتقل شود. بنابراین افراد مستعد ابتلاء به زونا نباید در تماس مستقیم با افرادی که به زونای فعال مبتلا هستند قرار بگیرند. از جمله این افراد می توان به زنان بارداری که در گذشته به آبله مرغان مبتلا نشده اند و یا مشکلات سیستم ایمنی دارند، اشاره کرد. بیماری با سرفه یا عطسه منتقل نمی شود و قبل از آنکه تاول ها بر روی پوست ظاهر شوند انتقال نمی یابد. زمانی که جوش های روی پوست خشک شدند و در حال پوست پوسته شدن هستند، معمولاً مسری در نظر گرفته نمی شود. چند نکته مهم در صحبت درباره ویروس واریسلا زوستر و قابلیت انتقال و سرایت آن وجود دارد که باید به آن اشاره کنیم:

• اگر فرد هیچگاه به آبله مرغان مبتلا نشده باشد و یا واکسن آبله مرغان هم تزریق نکرده باشد و در تماس مستقیم با مایع تاول زونا قرار بگیرد ممکن است به آبله مرغان مبتلا شود و بلافاصله درگیر زونا نخواهد شد.
• با این حال ممکن است که در ادامه زندگی و مشابه افرادی که در ابتدا به آبله مرغان و سپس به زونا مبتلا شدند با این مشکل مواجه شوند.
• همچنین اگر قبلاً در معرض ویروس واریسلا زوستر بوده‌اید و در نتیجه به آبله مرغان مبتلا شده اید، خطر انتقال ویروس از فرد مبتلا به زونا را نخواهید داشت.

 تشخیص زونا

بیماری زونا معمولاً توسط پزشک تان و بر اساس ظاهر متمایز و ویژگی های جوش های زونا تشخیص داده میشود. جوش ها و تاول های دردناک که در نقاط به خصوصی از پوست ظاهر می‌شوند، نشانه ایست که به احتمال زیاد بیانگر ابتلا به بیماری زونا خواهد بود. تشخیص زونا قبل از ظاهر شدن جوش یا در صورتی که بیماری زونا بدون ظاهر شدن جوش باشند، کار چالش‌برانگیزی به شمار می رود. در مواردی که نتوان تشخیص شفافی داد از آزمایشات مختلف برای کمک به تایید تشخیص می توان استفاده کرد. با توجه به وضعیت بالینی بیمار آزمایش می تواند با استفاده از خون به منظور تعیین آنتی بادی های بدن در مقابل ویروس واریسلا زوستر یا از طریق آزمایشات تخصصی نمونه های پوست انجام شود.

 چه متخصصی برای درمان زونا مناسب است؟

 بیماری زونا عمدتاً توسط متخصص مراقبت های اولیه مانند پزشک خانواده یا متخصص اورژانس تشخیص داده شده و درمان می شود. افراد به خصوصی که ممکن است با مشکلاتی در اثر زونا مواجه شوند ممکن است توسط متخصص چشم پزشکی، متخصص عصب شناسی و متخصص بیماری های عفونی مورد درمان قرار بگیرد. بعضی از بیمارانی که با نورولوژی بعد از بیماری مواجه شدند ممکن است به مراجعه به متخصص درد نیاز داشته باشد.

روش های درمان زونا

 در درمان زونا هدف بر کاهش آثار ویروس و همچنین مدیریت درد است. داروهای مختلفی می تواند به این منظور مورد استفاده قرار بگیرد و پزشکتان بهترین گزینه های درمانی را برای مورد خاص شما در نظر می گیرد. اکثریت موارد ابتلا به زونا را میتوان با مراقبت های خانگی مدیریت کرد. بعضی از افراد مبتلا به سیستم ضعیف ایمنی بدن یا آنهایی که به نشانه ها و مشکلات شدیدی مبتلا شدند، احتمالاً نیاز به بستری در بیمارستان خواهند داشت.

داروهای ضد ویروس

برای مقابله با ویروس واریسلا زوستر از دوره های مختلفی استفاده می شود که می تواند به کاهش دوره بیماری، کاهش شدت آن و تسریع فرایند بهبود بخشهای متاثر شده پوست کمک کند. داروهای ضد ویروس زمانی بالاترین سطح تاثیرگذاری خود را خواهند داشت که مصرف آن تا مدت ۷۲ ساعت بعد از ظهور اولین جوشهای روی پوست شروع شود و در مواردی خاص برای مثال افرادی که با مشکل سیستم ایمنی بدن مواجه هستند، مصرف آن می‌تواند بعد از ۷۲ ساعت نیز شروع شود. از جمله داروهای ضد ویروسی که می‌توان برای این مشکل استفاده کرد عبارتند از آسیکلوویر (زوویراکس)، فامسیکلوویر، والاسیکلوویر (والترکس)؛ و در موارد به خصوص استفاده از داروهای ضد ویروس درون وریدی نیز ممکن است ضروری باشد.

داروهای مسکن

 از داروهای مسکن می توان برای کاهش درد ناشی از جوش و تاول که گاهی اوقات ممکن است شدید باشد استفاده کرد. برای افرادی که با درد خفیف ناشی از از زونا مواجه هستند، استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن (تیلنول) یا داروهای ضد التهاب ایبوپروفن (موترین یا ادویل) شاید همه آن چیزی باشد که مورد نیاز است. افرادی که با درد شدیدتری مواجه هستند شاید به داروهای مسکن قوی تری نیاز پیدا کنند.

داروهای ضد حساسیت

این داروهای بدون نسخه مانند دیفن هیدرامین (بنادریل) می‌تواند در کاهش خارش های موضعی مفید باشد.

داروهای کورتیکواستروئید

این داروها مانند پردنیزون تنها در موارد به خصوصی مانند بروز بیماری زونا در اطراف یا درون چشم یا موقعیتی که شنوایی و گوش درگیر شده باشد به کار برده می شود و از آن باید به صورت همزمان با درمان ضد ویروس استفاده کرد؛ استفاده از پردنیزون در موقعیتهای کلی‌تر توصیه نمی شود.

 درمان های خانگی

مراقبت از جوش روی پوست را می توان در خانه انجام داد و این کار می تواند کاهش نشانه ها را به همراه داشته باشد.

• لوسیون های آرامبخش موضعی را می‌توان به منظور کاهش مقدار خارش بر روی ناحیه مورد نظر بمالید.
• استفاده از کمپرس خیس و خنک بر روی جوش های دردناک می‌تواند آرام بخش بوده و گاهی اوقات استفاده از محلول آلومینیوم استات در خیس کردن کمپرس می تواند مفید باشد
• استفاده از محلولهای کلوئیدی نیز در بعضی مواقع میتواند کاهش خارش را به همراه داشته باشد
• حفظ بهداشت فردی، خودداری از از خاراندن جوش ها پوشیدن لباس های گشاد و تمیز نگه داشتن ناحیه ای که تحت تاثیر بیماری زونا قرار گرفته به منظور جلوگیری از بروز عفونت های باکتریایی ثانویه پوست از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
• باید روی این جوش را به منظور کاهش خطر سرایت به فرد دیگر پوشاند

مشکلات زونا

اگرچه معمولاً زونا بدون وجود مشکلات عدیده بعد از اتمام بیماری رفع می شوند، اما چند مشکل احتمالی ممکن است در اثر ابتلا به بیماری زونا پدیدار شود:

• نورالژی بعد از هرپس: این مشکل که رایج ترین مشکل ناشی از زونا محسوب می‌شود، با درد و ناراحتی مداوم در ناحیه متاثر شده توسط زونا شناخته می‌شود. این درد ممکن است تا چند ماه و یا حتی چند سال بعد از پاک شدن جوش های پوست باقی بماند؛ دردی که ممکن است شدید و یا کنترل آن بسیار دشوار باشد و این را هم باید گفت که احتمال بروز نورالژی بعد از هرپس با افزایش سن بالاتر می رود. این درد مزمن گاهی منجر به بروز افسردگی و ناتوانی حرکتی می‌شود.
• سندروم رمزی هانت: اگر بیماری زونا بر اعصاب صورت اثر بگذارد این مشکل غیررایج می‌تواند منجر به معلولیت عضلات صورت شود و جوشهای ناشی از بیماری زونا ممکن است گوش و کانال شنوایی و در موارد نادر دهان را متاثر کند. نشانه های این مشکل عبارتند از درد گوش، سوت کشیدن گوش، ضعف شنوایی یا سرگیجه.
• عفونت باکتریایی پوست: عفونت باکتریایی ثانویه تاولهای پوست ممکن است در مواقعی ایجاد شده و منجر به بافت های زنبوری یا سلولیت و یا زرد زخم شود. این عفونت های پوستی ممکن است با افزایش قرمزی، حساسیت و گرمی پوست در اطراف جوش همراه باشد.
• درگیری چشم: بیماری زونا ممکن است گاهی چشمان را تحت تاثیر قرار دهند که این مشکل معمولاً هرپس زوستر افتالمیک نامیده می شود. این مشکل در موارد نادر می‌تواند حتی منجر به نابینایی شود. افرادی که با بروز بیماری زونا در اطراف چشمان، پیشانی یا بینی مواجه می شوند باید تحت ارزیابی دقیقی از مشکلشان توسط پزشک قرار بگیرند.
• انسفالیتیس: ممکن است در موارد نادر افراد در نتیجه بیماری زونا، با التهاب مغز مواجه شوند. این مشکل در صورتی که شدید باشد می تواند خطر مرگ را بخصوص در افراد دارای ضعف سیستم ایمنی ایجاد کند.
• هرپس زوستر منتشر: این مشکل شدید و در مواقعی مرگ آور معمولاً در افرادی رخ میدهد که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند و در افراد دارای سلامت نسبی و مناسب بعید است که رخ دهد.

 سوالات متداول

 نشانه های اولیه بیماری زونا چیست؟

بیماری زونا معمولا در یک سمت از بدن و معمولا روی پشت، کمر یا سینه ظاهر می شود. در 5 روز بعد از شروع نشانه ها، ممکن است جوش های قرمزی در روی پوستتان ببینید. گروه کوچکی از تاول هایی که با ترشح همراه هستند، بعد از چند روز در همین نقطه دیده می شود و ممکن است با نشانه های مشابه آنفلوانزا مانند تب، سردرد یا خستگی مواجه شوید.

 آیا ممکن است که زونا از فردی به فرد دیگر سرایت کند؟

افراد با فعالسازی مجدد ویروس واریسلا زوستر که عامل بروز آبله مرغان است به زونا مبتلا می شود؛ شما نمی توانید از کس دیگری زونا بگیرید.

ماندگاری بیماری زونا چقدر است؟

 اکثر موارد بیماری زونا بین سه تا پنج هفته باقی می ماند؛ اولین نشانه ها معمولاً به صورت سوزش یا قلقلک دردناک است و گاهی می تواند شامل بی حسی یا خارش در یک سمت بدن باشد. جایی بین ۱ تا ۵ روز بعد از احساس خارش و قلقلک روی پوست، جوش های قرمزی پدیدار خواهد شد.

 مراقبت های خانگی بیماری زونا چگونه است؟

• از داروهای تجویز شده استفاده کنید.
• تاول ها را نخارانید یا آنان را نکنید
• پارچه های خیس و خنک را برای کاهش درد و خارش بر روی جوش ها قرار دهید
• می‌توانید از نشاسته ذرت یا جوش شیرین برای تسریع فرآیند بهبود زخم استفاده کنید
• از مالیدن پماد مانند وازلین بر روی زخم خودداری کنید.

 دردناک ترین مرحله بیماری زونا چیست؟

 بعد از آنکه پوست تاول یا جوش ها از روی پوست ریخت، فرایند کامل شدن بهبود درمان ممکن است بین ۲ تا ۴ هفته طول بکشد؛ در این زمان هنوز ممکن است درد را حس کنید. دردناک ترین مرحله بیماری‌زونا زمانی است که تاول های پر از مایع بر روی پوستتان شکل می گیرد که این مسئله ممکن است بین سه تا پنج روز بعد از ظاهر شدن جوش ها اتفاق بیفتد.

 آیا بیماری زونا در شبها بدتر می‌شود؟

درد نورالژی بعد از هرپس برای بعضی از افراد بسیار شدید خواهد بود؛ این درد ممکن است به صورت مداوم حاضر باشد یا در شب ها و یا در واکنش به دمای سرد یا گرم بدتر شود. این درد می تواند منجر به خستگی، بهم ریختگی خواب،، اختلالات غذایی مانند بی اشتهایی و کم اشتهایی افسردگی و به طور کلی پایین آمدن کیفیت زندگی شود.

 آیا زونا با لمس کردن گسترش می یابد؟

 بیماری زونا به خودی خود از یک فرد به فرد دیگر منتقل نمی شود با این حال ویروس واریسلا زوستر که در وهله اول عامل ایجاد آبله مرغان است می تواند در تماس با تاول روی پوست منتقل شود.