سندرم تونل کارپال (Carpal tunnel syndrome) به فشردگی عصب میانی دست اطلاق میشود که از طریق یک کانال در مچ دست عبور میکند. این عصب در قسمت کف دست قرار دارد و حس را در انگشت شست، انگشت اشاره، انگشت بلند و بخشی از انگشت حلقه فراهم میکند. علاوه بر این، این عصب پالسهایی را به عضلاتی که به سمت انگشتان شست دست انتقال میدهد.
سندرم تونل کارپال ممکن است در یک یا هر دو دست ایجاد شود. در این سندرم، تورم درونی مچ دست باعث فشرده شدن عصب میانی دست میشود. این وضعیت منجر به احساس بیحسی، ضعف و سوزش در ناحیه انگشتان شست میگردد. برای درمان سندرم تونل کارپال، روشهای مختلفی وجود دارد که باید توسط پزشک ماهر و متخصص انجام شوند. انتخاب روش درمانی مناسب به وابستگی به شدت علائم، تاریخچه پزشکی فرد و سایر عوامل بستگی دارد.
خدمات تخصص ارائه شده توسط دکتر حسین عدلخو-فوق تخصص درد در کلینیک درد نفس
لازم به ذکر است کلیه خدمات بدون نیاز به ببهوشی،بستری و جراحی و فقط با بیحسی موضعی و با استفاده از به روزترین و بهترین دستگاههای روز دنیا میباشد:
- RF (رادیو فرکوئنسی)
- اوزون تراپی
- بلاک عصبی
- تزریق ژل
- تزریق PRP و سلولهای بنیادی
- تزریق بوتاکس
- لیزر پرتوان درد (PLP)
علل ایجاد سندرم تونل کارپال
درد ناشی از سندرم تونل کارپال، در پی وارد شدن فشار بیش از حد به عصب میانی واقع در مچ دست ایجاد میشود. التهاب ناشی از این وضعیت می تواند باعث تورم داخلی مچ دست شود. شایع ترین علت ایجاد این التهاب، نوعی بیماری زمینهای است که موجب تورم مچ دست و در برخی موارد باعث انسداد جریان خون می شود. برخی از شایعترین عارضههای مرتبط در ایجاد سندرم تونل کارپال عبارتند از:
- دیابت
- اختلال عملکرد تیروئید
- احتباس مایعات ناشی از بارداری یا یائسگی
- فشار خون بالا
- اختلالات خود ایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
- شکستگی یا وارد شدن ضربه به مچ دست
اگر مچ دست به طور مکرر و بیش از حد کشیده شود ممکن است سندرم تونل کارپال تشدید شود. حرکت مکرر مچ دست نیز میتواند احتمال تورم و فشردگی عصب میانی را افزایش دهد. این حالت در پی شرایط زیر ایجاد می شود:
- تکیه دادن بروی مچ دست هنگام استفاده از صفحه کلید یا ماوس
- قرار گرفتن طولانی مدت مچ دست در معرض ارتعاشات ناشی از ابزار دستی یا ابزار برقی
- هر حرکت و فعالیتی که موجب کشیدگی مکرر مچ دست و استفاده از آن شود، مانند نواختن پیانو یا تایپ کردن
افرادی که در معرض ابتلا به سندرم تونل کارپال قرار دارند.
زنان ۳ برابر بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال قرار دارند. سندرم تونل کارپال اغلب در افرادی که در سنین ۳۰ الی ۶۰ سالگی هستند شایعتر است. برخی از عوامل و بیماریهای زمینهای مانند دیابت، فشار خون بالا و آرتروز نیز خطر ابتلا به این سندرم را افزایش می دهند. عوامل مرتبط با سبک زندگی که میتوانند احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را تشدید کنند نیز عبارتند از سیگار کشیدن، مصرف زیاد نمک، کم تحرکی و بالا بودن شاخص تودهی بدنی (BMI). مشاغلی که فعالیت در آنها شامل حرکت مکرر مچ دست می شود عبارتند از:
- ساخت وتولید
- کار در خط مونتاژ
- مشاغل مرتبط با تایپ توسط کیبورد (صفحه کلید)
- ساخت و ساز ساختمانی
افراد شاغل در این دسته از مشاغل، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم تونل کارپال قرار داشته باشند.
علائم سندرم تونل کارپال
علائم ناشی از این سندرم معمولا در طول مسیر حرکت این عصب به دلیل فشرده شدن آن ایجاد میشوند. ممکن است دست مرتبا خواب رود و اشیاء از دست شما بیفتند. سایر علائم این عارضه عبارتند از:
- بی حسی، گزگز و درد در انگشت شست و سه انگشت اول دست.
- درد و سوزشی که تا بازو نیز ساطع می شود.
- درد مچ دست که شب هنگام، خواب را مختل می کند.
- ضعف عضلات دست
تشخیص سندرم تونل کارپال
پزشکان، سندرم تونل کارپال را به وسیلهی ترکیبی از روشهای تشخیصی اعم از گرفتن شرح حال، معاینهی فیزیکی و تستی بنام مطالعات هدایت عصبی (NCS)، تشخیص می دهند. معاینه ی فیزیکی شامل ارزیابی دقیق وضعیت دست، مچ دست، شانه و گردن میشود که برای بررسی سایر علل فشار عصبی انجام می گیرد. پزشک مچ دست شما را جهت بررسی علائم حساسیت، تورم و هرگونه تغییر شکل معاینه میکند. همچنین حس انگشتان دست و قدرت عضلات دست نیز طی این معاینه بررسی میشود. مطالعات هدایت عصبی (NCS) نیز تستی است که سرعت هدایت تکانه های عصبی شما را اندازه گیری میکند. اگر سرعت انتقال تکانههای عصبی در عصب مچ دست شما کندتر از حد نورمال و طبیعی باشد، این احتمال وجود دارد که به سندرم تونل کارپال مبتلا شده باشید. پزشکان برخی دیگر از آزمایشات را جهت تشخیص این عارضه انجام می دهند از جمله:
- تست های تصویربرداری: عکسبرداری با اشعه ایکس، سونوگرافی یا ام آر آی (MRI)، تستهایی هستند که این امکان را به پزشک میدهند تا وضعیت استخوانها و بافتهای بدن را بررسی کند.
- الکترومیوگرافی (EMG): طی این تست، پزشک یک الکترود نازک را درون ماهیچه قرار می دهد تا فعالیت الکتریکی آنرا اندازه گیری کند.
- مطالعات هدایت عصبی(NCS): پزشک الکترودهایی را به پوست شما می چسباند تا سیگنال های موجود در اعصاب دست و بازوی شما را اندازه گیری کند.
انواع روشهای درمانی سندرم تونل کارپال
نوع درمان سندرم تونل کارپال به شدت درد و علائم و به وجود ضعف در دست بستگی دارد. توصیه می شود که در صورت امکان، درد ناشی از ابتلا به سندرم تونل کارپال را بدون جراحی کنترل کنید. گزینههای غیر جراحی برای کنترل درد این سندرم عبارتند از:
- اجتناب از فعالیتهایی که باعث کشیدگی بیش از حد مچ دست می شوند.
- استفاده از آتل و مچ بند بویژه هنگام خواب، که موجب بی حرکت ماندن دست می شوند.
- مصرف مسکنهای ضعیف و داروهایی که برای کاهش التهاب استفاده می شوند.
- درمان هرگونه بیماری زمینهای اعم از دیابت یا آرتروز (در صورت ابتلا)
- بلوک عصبی یا تزریق استروئید به ناحیهی تونل کارپال جهت کاهش التهاب
در صورتی که عصب میانی مچ دست به طور شدید آسیب ببیند، ممکن است نیاز به جراحی برای درمان وجود داشته باشد. در روش جراحی برای سندرم تونل کارپال، قسمتی از بافت مچ دست که عصب میانی از طریق آن عبور میکند، بریده میشود تا فشار بر عصب کاهش یابد. عواملی مانند سن بیمار، مدت زمان بروز علائم، وجود دیابت و ضعف در دست (که بهطور معمول بهصورت دیرکرد بروز میکند)، عوامل تعیینکنندهای در موفقیت یا شکست درمان جراحی هستند. با این حال، در اکثر موارد، جراحی با موفقیت به پایان میرسد.
درمانهای خانگی سندرم تونل کارپال
اگر سندرم تونل کارپال شما خفیف باشد، می توانید علائم این عارضه را با ایجاد تغییر در سبک زندگی و مصرف برخی از داروها، کاهش دهید. در ادامه مقاله، ۹ روش برای درمان خانگی و تسکین درد ناشی از سندرم تونل کارپال معرفی شده است. این روشها عبارتند از:
حین انجام فعالیتهایی که موجب حرکت مداوم دست و مچ میشوند استراحت کنید.
حین انجام فعالیتهایی نظیر تایپ کردن، نواختن گیتار یا استفاده از ابزار آلاتی نظیر دریل دستی، تایمر را بر روی ۱۵ دقیقه تنظیم کنید تا هر از گاهی فعالیت خود را متوقف کرده و استراحت کنید. در حین استراحت، انگشتان خود را تکان دهید، دستهای خود را باز کنید و مچ دست را بچرخانید تا جریان خون به این نواحی افزایش یابد.
پوشیدن مچ بند وآتل
صاف نگه داشتن مچ دست می تواند به کاهش فشار روی عصب میانی کمک کند. درد و سایر علائم سندرم تونل کارپال، شب هنگام بیشتر میشوند. از این رو، استفاده از آتل از عصر میتواند به تسکین علائم قبل از شروع آنها کمک کند. اگر در محل کار نیز فعالیتی دارید که موجب حرکت مکرر مچ دست میشود، میتوانید در طول روز نیز از آتل و مچ بند استفاده کنید.
مچ دست خود را شل کنید.
اگر شما هم با فعالیتهایی مانند نوشتن، تایپ کردن، یا باز و بسته کردن صندوق پول در فروشگاه، به مچ دست خود فشار میآورید، سعی کنید مچ دست را شل کنید و نیروی وارده بر آن را کاهش دهید. می توانید از یک خودکار نیز استفاده کنید تا به آرامی بر روی کلیدهای کیبورد ضربه بزنید.
از خم کردن بیش از حد مچ دست بپرهیزید.
از فعالیتهایی که باعث خم شدن بیش از حد مچ دست میشوند، خودداری کنید. سعی کنید تا حد امکان مچ دست خود را صاف نگهدارید.
دستان خود را گرم نگهدارید.
گرم نگه داشتن دستها می تواند به کاهش درد و سفتی کمک کند. میتوانید از دستکش یا گرمکن دست (بخاری جیبی) برای گرم نگه داشتن دستها استفاده کنید.
حرکات کششی
تمرینات کششی مرتبط با مچ دست را میتوانید بصورت روزانه و حتی در محل کار نیز انجام دهید. دست خود را مشت کنید و با دست دیگرتان، انگشتان مشت شده دست را باز کنید. ۵ الی ۱۰ مرتبه این حرکت را انجام دهید. انجام دادن این حرکت میتواند فشار وارده به مچ دست شما را کاهش دهد.
هر لحظه که امکانش را داشتید، دست و مچ خود را بلند کنید.
این درمان خانگی به ویژه در صورتی موثر است که سندرم تونل کارپال شما ناشی از بارداری، شکستگی یا سایر مشکلات مربوط به احتباس مایعات باشد.
داروهای بدون نسخه را امتحان کنید.
مسکنهای بدون نسخه نظیر آسپرین و ایبوپروفن می توانند هرگونه دردی را تسکین داده و التهاب اطراف عصب را نیز کاهش دهند.
پماد ضد درد
استفاده از پماد موضعی ضد درد منتول می تواند باعث تسکین درد در طول روز شود. اما حتما دستورالعمل داخل بسته بندی پماد را مطالعه کنید و از پزشک خود بپرسید که به چه مقدار باید از آن استفاده کنید. اگر این روشهای درمانی موجب تسکین درد شما نشوند، باید به متخصص طب فیزیکی یا کاردرمانگر مراجعه کنید. این متخصصین میتوانند تمرینات و حرکات پیشرفتهتری را برای تسکین درد و سایر علائم به شما آموزش دهند.
حرکات و تمرینات مربوط به سندرم تونل کارپال
حرکت شنای عنکبوت روی آینه
- برای شروع نوک انگشتان هر دو دست را طبق تصویر، به ترتیب روی هم قرار دهید و دستها را رو به زمین بگیرید.
- انگشتان را تا جایی که می توانید از هم باز کنید، با جدا کردن کف دست ها و چسباندن نوک انگشتان هر دو دست به یکدیگر، انگشتان را به هم بفشارید.
این حرکت باعث کشیدگی فاسیاهای کف دست، ساختار تونل کارپال و عصب میانی مچ دست میشود. این حرکت بسیار ساده است و حین انجام آن کسی متوجه شما نخواهد شد. بنابراین هیچ بهانهای برای انجام ندادن آن ندارید.
لرزاندن دستها
این حرکت بسیار ساده است. دستهای خود را طوری تکان دهید و بلرزانید که انگار تازه آنها را شسته اید و می خواهید با جریان هوا آنها را خشک کنید. این حرکت را هر ساعت به مدت ۱ الی ۲ دقیقه انجام دهید تا عضلات خم کننده مچ دست و عصب میانی در طول روز دچار گرفتگی نشوند. میتوانید بصورت روزانه این حرکت را انجام دهید و آنرا در روتین شستن دستان خود ادغام کنید.
کشش مچ دست
این تمرین موجب کشش عمیق عضلات خم کننده ی مچ می شود:
- بازوی خود را در مقابل خود دراز کنید، کف دست خود را به سمت بالا بکشید.
- مچ خود را به عقب خم کنید و دست خود را به سمت پایین بگیرید.
- با دست دیگر خود، به آرامی مچ دست را خم کنید تا زمانی که کشش را در ساعد خود احساس کنید.
- این حالت را حداقل ۱۵ الی ۳۰ ثانیه حفظ کنید و این حرکت را۲ الی ۴ مرتبه تکرار کنید.
حرکات کششی بسیار مفید هستند و می توانند گردش خون به ناحیه را تسریع کرده و درد را تسکین دهند.
پیشگیری از ابتلا به سندرم تونل کارپال
با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی خود، میتوانید احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را کاهش داده و از این بیماری جلوگیری کنید. همچنین، درمان بیماریهای زمینهای مانند دیابت، فشار خون بالا و آرتروز نیز میتواند خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال را کاهش دهد. در زیر راهکارهایی برای پیشگیری از این سندرم آورده شده است:
- اصلاح وضعیت دست: حین انجام فعالیتهای روزمره، از جمله کارهای دفتری یا استفاده از ابزارهای الکترونیکی، توجه کنید که دستها در وضعیت صحیح و مریح قرار داشته باشند. جایگزینی ابزارها با نسخههایی که طراحی مناسبتری دارند و استفاده از پشتهها و وسایل حمایتی نیز میتواند مفید باشد.
- محدود کردن استفاده از دستها: از انجام فعالیتهایی که میتوانند مچ دست را بیش از حد بار بیندازند، پرهیز کنید. به عنوان مثال، میتوانید از تغییر مکان وضعیت دست در هنگام تایپ یا استفاده از موبایل استفاده کنید.
- تمرینات و حرکات فیزیکی: انجام تمرینات و حرکات مخصوص فیزیوتراپی، به طور منظم و مناسب میتواند به قوام و انعطاف پیشاپیشی عضلات دست کمک کند. این تمرینات میتوانند باعث تقویت عضلات موجود و کاهش فشار بر روی عصب میانی شوند.
- استراحت مناسب: در طول روز، به دستها استراحت کافی بدهید و مدتهای کوتاهی را برای استراحت از فعالیتهایی که ممکن است به مچ دست آسیب برسانند، درنظر بگیرید.
- کنترل عوامل خطر: اگر دارای بیماریهای زمینهای مانند دیابت یا فشار خون بالا هستید، به مدیریت و کنترل آنها توجه کنید. با مشاوره پزشک خود، برنامه درمانی مناسب را پیگیری کنید.
با رعایت این راهکارها و مشاوره با پزشک، میتوانید احتمال ابتلا به سندرم تونل کارپال را کاهش داده و از آسیب به مچ دست جلوگیری کنید.
نکته
اگر سندرم تونل کارپال بطور زودهنگام و با فیزیوتراپی و ایجاد تغییر در سبک زندگی درمان شود، هم بهبودی طولانی مدت خواهد بود و هم علائم به طورکامل از بین خواهند رفت. در موارد نادری نیز اگر این سندرم درمان نشود می تواند منجر به آسیب برگشت ناپذیر عصبی و عضلانی و از دست دادن عملکرد دست شود. یکی از درمانهای رایج این سندرم تزریق بلوک عصبی است.
سوالات متداول
اگر سندرم تونل کارپال درمان نشود چه اتفاقی می افتد؟
اگر سندرم تونل کارپال درمان نشود، می تواند منجر به ضعف و عدم هماهنگی در انگشتان و شست شما شود. درمان می تواند فشار روی عصب را کاهش دهد و در اکثر موارد، علائم را نیز از بین ببرد.
آیا ممکن است سندرم تونل کارپال خود به خود از بین برود؟
اگر سندرم تونل کارپال متوسط باشد و سریعا تشخیص داده شود، ممکن است که با استراحت مطلق از بین برود. سندرم تونل کارپال در صورت عدم درمان می تواند منجر به آسیب برگشت ناپذیر عصبی و عضلانی شود. تشخیص زودهنگام و اقدام به درمان سریع، منجر به بهترین نتایج می شود.
چگونه می توان ابتلا به سندرم تونل کارپال را در خانه تشخیص داد؟
دستهای خود را بصورت مستقیم در مقابل خود نگهدارید و سپس مچ دستها را خم کنید و اجازه دهید دستها برای ۶۰ ثانیه در هوا بمانند. اگر درطول این ۶۰ ثانیه درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در انگشتهای خود حس کردید، احتمال دارد به سندرم تونل کارپال مبتلا شده باشید.
آیا ماساژ درمانی به تسکین درد سندرم تونل کارپال کمکی می کند؟
ماساژ درمانی برای تونل کارپال غیر تهاجمی ترین، مقرون به صرفه ترین و موثرترین روش درمان است. ماساژ درمانی التهاب، درد و بی حسی را با نرم کردن و شل کردن عضلات و فاسیاهای گردنی، شانه، بازو، آرنج، ساعد، مچ دست و دست برطرف می کند.
بهترین دارو برای تسکین درد سندرم تونل کارپال کدام است؟
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) میتوانند تورم و درد مچ را کاهش دهند و بصورت اختصاصی برای درمان سندرم تونل کارپال تجویز میشوند. نمونهای از این داروهای بدون نسخه، ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند که برای کنترل و تسکین درد بیمار کافی میباشند.
چه مدت طول می کشد تا سندرم تونل کارپال بهبود یابد؟
درد بتدریج کم میشود و بهبودی ممکن است ۳ الی ۴ ماه طول بکشد و بازیابی قدرت دست نیز ممکن است ۱ سال زمان ببرد. میزان بازیابی قدرت دست در هر فردی متفاوت است.
آیا سندرم تونل کارپال عارضهی جدی است؟
سندرم تونل کارپال معمولاً جدی نیست. با درمان، درد معمولاً از بین میرود و آسیب دائمی به دست یا مچ دست وارد نمی شود.
سندرم تونل کارپال کدام انگشتان را درگیر می کند؟
علائم سندرم تونل کارپال بتدریج شروع میشوند و شامل موارد زیر هستند:
گزگز، بی حسی و درد. معمولا انگشت شست و اشاره، انگشت میانی یا انگشت حلقه تحت تأثیر این علائم قرار می گیرد، اما انگشت کوچک شما تحت تأثیر قرار نمی گیرد.
چه فعالیت هایی باعث تشدید وضعیت سندرم تونل کارپال می شوند؟
اگر روزانه زمان زیادی را صرف فعالیتهایی میکنید که شامل حرکات شدید یا مکرر دست یا مچ می شوند و یا اینکه از ابزارآلات و تجهیزات ارتعاشی مانند دریل استفاده میکنید، خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال در شما افزایش خواهد یافت. سایر فعالیتهایی که ممکن است احتمال ابتلا به این سندرم را افزایش دهند عبارتند از رانندگی، کار با ابزارهای دستی کوچک، بافندگی یا کار با سنباده.
از چه سنی ممکن است به سندرم تونل کارپال مبتلا شد؟
سندرم تونل کارپال میتواند در هر سنی زخ دهد اما این عارضه اغلب در سنین ۴۰ الی ۶۰ سالگی رخ میدهد. در بیش از نیمی از موارد ابتلا نیز هر دو دست فرد درگیر این عارضه میشوند. با این حال، شدت عارضه ممکن است بین دستها متفاوت باشد. در مواردی که تنها یکی از دستها درگیر می شوند، همان دستی است که برای نوشتن استفاده می کنید.
