علت گزگز و مورمور شدن صورت چیست و چگونه درمان می شود؟

منظور از گزگز و مور مور شدن صورت، حسی شبیه به سوزن سوزن شدن، خارش یا حرکت چیزی در زیر پوست است. این مسئله می تواند کل صورت یا فقط یک طرف آن را درگیر کند. برخی از افراد، این حس را ناخوشایند و آزار دهنده توصیف می کنند اما برخی دیگر آن را حسی همراه با درد نیز توصیف می کنند.

 گزگز و مور مور شدن صورت، نشانه مشکلی به نام پارستزی یا گزگز اندام است، که علائمی نظیر بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن، خارش، سوزش یا احساس خزیدن چیزی در زیر پوست را به همراه دارد. گزگز شدن صورت در برخی موارد ممکن است با سایر علائمی که ذکر شد همراه باشد. اما در برخی موارد نیز تنها حس آزار دهنده، همین حس گزگز و مور مور شدن صورت است و علائم دیگری همراه آن نیست.

در این مقاله با علل، علائم و درمان‌های گزگز و مور مور شدن صورت آشنا خواهیم شد. توجه داشته باشید که برای درمان گزگز و مور مور شدن صورت فقط باید به یک پزشک مجرب و ماهری مراجعه کنید که بخوبی از علل ایجاد کننده و روش‌های درمان این عارضه آگاه است. از سوی دیگر، مراجعه به پزشک مجرب و ماهر، خطرات و عوارض جانبی درمان و همچنین دوره نقاهت را به حداقل کاهش می دهد.

علائم گزگز و مور مور شدن صورت

گزگز و مور مور شدن صورت ممکن است با علائم دیگری نیز همراه باشد که این علائم بسته به بیماری زمینه‌ای، اختلال یا شرایط خاصی که فرد دارد، میتوانند متفاوت باشند. این علائم در اغلب موارد صورت بیمار را تحت تأثیر قرار می دهند و میتوانند سایر سیستم‌های بدن را هم درگیر کنند.

گزگز و مور مور شدن صورت ممکن است با این علائم که بر صورت تاثیر می گذارند همراه باشد:

• تاول زدن
• احساس سوزش پوست صورت
• احساس گرگرفتگی
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن صورت
• درد
• خواب رفتگی
• قرمزی، داغ شدن یا تورم صورت

گزگز و مور مور شدن صورت گاها ممکن است با علائمی که به سایر سیستم‌های بدن مربوط هستند همراه باشد:

• تغییرات حسی
• اختلال در راه رفتن
• حساسیت شدید پوست به لمس
• اختلال در حفظ تعادل
• ضعف عضلانی
• درد عصبی
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن سایر نواحی بدن
• درد به هنگام راه رفتن
• درد تند و تیزی که ممکن است شب‌ها بدتر شود

گزگز و مور مور شدن ناگهانی صورت که با بی حسی یا ضعف در یک سمت بدن همراه باشد، می تواند نشانه سکته باشد. اگر چنانچه خود شما یا فردی که کنار شماست گزگز و مور مور شدن ناگهانی صورت را همراه با علائم زیر داشته باشد، در اینصورت فورا باید به پزشک مراجعه کنید:

• هرگونه تغییر یا کاهش سطح هوشیاری فرد، مانند غش کردن یا از حال رفتن
• تغییر وضعیت روحی و روانی یا تغییر رفتار ناگهانی فرد، مثل گیجی و بهم ریختگی، هذیان گفتن، بی حالی، توهم
• لکنت زبان یا ناتوانی در حرف زدن
• فلج یا ناتوانی فرد در حرکت دادن قسمتی از بدن
• اختلال بینایی ناگهانی، از دست دادن بینایی یا چشم درد
• سردرد بسیار شدید

علت گزگز و مور مور شدن پوست صورت چیست؟

چندین دلیل موجب گزگز و مور مور شدن پوست صورت می شوند. این دلایل عبارتند از:

آسیب عصبی

عصب‌ها در سراسر بدن جریان دارند و برخی از آنها نیز در صورت ما هستند. زمانی که عصب‌های صورت آسیبی ببینند، ممکن است درد، بی حسی یا گزگز و مور مور شدن صورت را به دنبال داشته باشد.

نوروپاتی، بیماری است که منجر به آسیب یا تخریب عصب‌های بدن می شود و گاها عصب صورت را نیز درگیر می کند. علل شایع بیماری نوروپاتی عبارتند از:

• دیابت
• بیماری‌های خود ایمنی از جمله لوپوس، روماتیسم مفصلی، سندرم شوگرن و غیره
• بیماری‌های عفونی از جمله زونا، هپاتیت C، ویروس اپشتین بار (EBV) ، بیماری لایم، ویروس اچ آی وی (HIV)، بیماری هانسن (جذام) و غیره
• تروما و وارد آمدن ضربه مثلاً در اثر تصادف، سقوط از ارتفاع یا جراحت
• کمبود ویتامین‌ در بدن از جمله کمبود ویتامین  B، ویتامین E و نیاسین
• تومورها
• بیماری‌های ارثی ای مثل بیماری شارکو ماری توث
• مصرف برخی از داروها از جمله داروهای شیمی درمانی
• قرار گرفتن در معرض مواد سمی از جمله فلزات سنگین یا مواد شیمیایی
• اعتیاد به الکل
• ابتلا به سایر بیماری‌ها از قبیل بیماری کبدی، فلج بل، بیماری کلیوی و کم کاری تیروئید

آسیب‌های عصبی را می توان با دارو، جراحی، فیزیوتراپی، تحریک الکتریکی عصب و سایر روش‌ها بسته به علت آسیب درمان کرد.

میگرن

بیماری میگرن هم می تواند باعث گزگز یا بی حسی صورت و بدن شود. این حالات ممکن است قبل، در حین و یا بعد از وقوع حملات میگرنی ایجاد شوند. حس گزگز یا بی حسی اغلب در همان سمت بدن به وجود می آید که سر درد میگرنی هم روی همان سمت تاثیر می گذارد.

برخی از انواع میگرن نیز می توانند باعث ضعف موقت یک سمت بدن شوند که این ضعف می تواند صورت را هم درگیر کند. داروهای مختلفی وجود دارند که از آنها برای تسکین یا جهت پیشگیری از علائم میگرن استفاده میشود. همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که علائم خود را در طول دوره‌ای خاص یادداشت کنید تا عواملی که منجر به تحریک یا تشدید میگرن شما میشوند را مشخص کنید.

بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS)

گزگز و مور مور شدن یا بی حسی صورت و بدن یکی از شایع‌ترین علائم بیماری مولتیپل اسکلروزیس یا ام اس است. در واقع، گزگز و مور مور شدن یا بی حسی صورت وبدن، خود جزو اولین علائم و نشانه‌های ابتلا به بیماری ام اس است. بیماری ام اس زمانی به وجود می آید که سیستم ایمنی بدن فرد، اشتباهاً به پوشش محافظتی سلول‌های عصبی حمله می‌کند. افراد مبتلا به بیماری ام اس که گزگز یا بی حسی شدید صورت دارند، باید حین جویدن غذا احتیاط کنند چرا که ممکن است تصادفا بافت داخلی دهان خود را گاز بگیرند.

سایر علائم بیماری ام اس عبارتند از:

• اختلال در راه رفتن
• عدم تعادل
• خستگی مفرط
• ضعف یا بی حسی
• اختلال بینایی
• سرگیجه
• لکنت زبانی
• رعشه و لرزش
• اختلال در کنترل مثانه یا روده

بیماری ام اس هیچگونه درمانی ندارد اما برخی از داروها میتوانند پیشرفت این بیماری را کند کرده و شدت علائم آنرا کاهش دهند.

اضطراب

بعضی از افراد نیز قبل، حین و یا بعد از حمله‌های اضطرابی، دچار گزگز و مور مور شدن ، سوزش یا بی حسی صورت و بدن می شوند. از جمله سایر علائم جسمانی که با حمله‌های اضطرابی همراه هستند، میتوان به تعریق، لرزش اندام، تنفس سریع و افزایش ضربان قلب اشاره کرد. به کمک روش‌های درمانی خاص از جمله مصرف داروهای ضد افسردگی، می توان اضطراب را درمان کرد.

واکنش آلرژیک

در برخی از موارد، احساس گزگز و مور مور شدن پوست صورت نشانه‌ی آلرژی یا حساسیت داشتن به چیزی است. احساس گزگز و مور مور شدن یا خارش اطراف دهان، یکی از نشانه‌های رایج حساسیت‌ به مواد غذایی است.

سایر علائم واکنش آلرژیک عبارتند از:

• اختلال در بلع
• کهیر زدن یا خارش پوست
• تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو
• تنگی نفس
• سرگیجه یا غش کردن
• اسهال، حالت تهوع یا استفراغ

آلرژی یا حساسیت‌های خفیف را میتوان با مصرف داروهای آنتی هیستامین بدون نسخه درمان کرد. اما موارد واکنش آلرژیک شدید و حاد معمولا با داروی اپی پن (Epipen)، که با نام عمومی اپی نفرین (Epinephrine) تزریقی نیز شناخته می‌شود، درمان میشود.

سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا (TIA)

بعضی از افراد نیز در طول یا بعد از سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا (TIA)، که به آن مینی سکته مغزی نیز می گویند، دچار گزگز و سوزن سوزن شدن یک سمت صورت خود می شوند.

اگر احساس گزگز و سوزن سوزن شدن صورتتان با موارد زیر همراه باشد باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:

• سردرد شدید و غیرعادی
• تکلم نامفهوم یا اختلال در تکلم
• بی حسی، افتادگی یا فلج صورت
• اختلال بینایی ناگهانی
• از دست دادن ناگهانی تعادل
• ضعف
• از دست دادن حافظه

هم سکته مغزی و هم حمله ایسکمی گذرا به مداخله و درمان فوری پزشکی نیاز دارند. از اینرو، به محض مشاهده این علائم سریعا به پزشک مراجعه کنید.

فیبرومیالژیا

فیبرومیالژیا سندرمی مزمن و شایع است که با درد و خستگی مفرط همراه است. یکی از علائم رایج این بیماری گزگز و سوزن سوزن شدن صورت است. اختلال در توانایی‌های شناختی، سردرد و تغییرات خلق و خو، از دیگر علائم سندرم فیبرومیالژیا هستند.

مصرف دارو به تسکین درد و بهبود خواب افراد مبتلا به این سندرم کمک میکند. سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی، مشاوره و برخی درمان‌های جایگزین نیز میتوانند موثر واقع شوند.

مصرف برخی از داروها

مصرف برخی از داروها نیز می تواند در عملکرد عصب‌ها اختلال ایجاد کند. با اینکه اکثریت علائم با قطع مصرف دارو برطرف میشوند اما در موارد نادری نیز آسیب عصبی ممکن است دائمی باشد.

افرادی که داروهای درمانی اچ آی وی و ایدز یا سرطان مصرف میکنند، بیشتر در معرض ابتلا به گزگز و سوزن سوزن شدن صورت هستند. سایر داروهایی که میتوانند بر عملکرد عصب تاثیر بگذارند عبارتند از:

• داروهای بیماری‌های قلبی یا فشار خون
• داروی تالیدومید
• داروهای بیماری عفونی مانند فلوروکینولون
• داروهای ترک اعتیاد به الکل
• داروی داپسون (با نام تجاری Aczone) برای بیماری‌های پوستی

عوارض جانبی مربوط به عصب‌ها که در اثر مصرف این داروها ایجاد می شوند شامل موارد هستند:

• احساس گزگز و سوزن سوزن شدن
• ضعف
• سایر حس‌های غیرعادی، مانند سوزش یا مورمور شدن، که ممکن است از دست و پاها شروع شوند.
• بی حسی

فلج بل

فلج بل، نوعی بیماری نوروپاتی در جمجمه است که در پی التهاب عصب صورت ایجاد میشود. این بیماری باعث فلج موقت یک سمت صورت می شود.

افراد مبتلا به فلج بل ممکن است علائم زیر را در صورت خود داشته باشند:

• افتادگی یک سمت صورت
• کج شدن صورت
• ریزش بزاق بدون کنترل
• ضعف
• درد  در اطراف گوش و فک
• احساس زنگ زدن گوش
• سردرد
• خشکی چشم یاخشکی دهان
• سرگیجه
• مشکل در عملکرد دهان حین حرف زدن، خوردن یا نوشیدن
• حرکات غیر ارادی عضلات صورت

هر فردی ممکن است به فلج بل مبتلا شود اما این بیماری در افراد ۱۵ تا ۶۰ ساله شایع‌تر است. افراد مبتلا به دیابت یا بیماری‌های تنفسی مانند آنفولانزا، در معرض خطر بیشتری در ابتلا به فلج بل قرار دارند.

زونا

سابقه ابتلا به آبله مرغان و وجود ویروس ناشی از این بیماری در بدن که می تواند دوباره فعال شود، میتواند منجر به ایجاد زونا شود. زونا معمولا ناحیه کوچکی را در یک سمت صورت یا بدن درگیر میکند. علائم این بیماری عبارتند از:

• گزگز و مور مور شدن
• بی حسی
• تب، لرز و سردرد
• خارش پوست
• راش قرمز پوستی
• درد
• احساس سوزش پوست

افراد مسن و افرادی با سیستم ایمنی ضعیف بدن بیشتر در معرض خطر ابتلا به زونا هستند.

درد یا نورالژی عصب سه قلو (تری ژمینال)

نورالژی عصب سه قلو از تحریک عصب سه قلو ناشی می شود و می تواند باعث ایجاد درد شدید در صورت شود. در پی این حالت فرد ممکن است در یک سمت صورت خود احساس برخورد ضربه چاقو یا یک شوک الکتریکی را داشته باشد. از اینرو، با حملات مکرر درد، فرد ممکن است حس گزگز و سوزن سوزن شدن صورت نیز داشته باشد. مصرف برخی از داروها به کنترل این بیماری کمک میکند.

صرع و تشنج

با اینکه این عامل بسیار نادر و غیر محتمل است اما گاها افراد مبتلا به صرع، در پی تشنج دچار گزگز یا بی حسی صورت یا سایر نقاط بدن میشوند.

سایر علائم عبارتند از:

• تکانه‌های عصبی عضلات
• حالت تهوع
• گشاد شدن مردمک چشم
• تعریق

عوارض جانبی ناشی از گزگز و مور مور شدن صورت

از آنجایی که گزگز و مور مور شدن صورت میتواند ناشی از ابتلا به بیماری‌های جدی باشد، از اینرو عدم مراجعه به پزشک جهت درمان میتواند عوارض جدی و آسیب‌های دائمی و جبران ناپذیری بدنبال داشته باشد. بعد از تشخیص علت عارضه، باید دقیقا از برنامه درمانی که پزشکتان طراحی میکند پیروی کنید تا خطر بروز عوارض جانبی احتمالی زیر را کاهش دهید:

• آسیب مغزی (چنانچه گزگز و مور مور شدن صورت شما به دلیل سکته مغزی باشد)
• فلج
• آسیب عصبی دائمی

روش تشخیص علت گزگز و مور مور شدن صورت

پزشک می تواند علت گزگز صورت را با انجام معاینه که معمولا شامل تست‌های رفلکس، حسی و تعادلی است، تشخیص دهد. گاها از سایر تست‌های پزشکی نیز برای کمک به تشخیص علت این عارضه استفاده میشود. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• عکسبرداری پزشکی: اگر گزگز و سوزن سوزن شدن صورت داشته باشید، پزشک برای تعیین علت این عارضه ممکن است عکسبرداری از صورت و سر را تجویز کند. چنانچه پزشک احتمال بدهد که گزگز صورت شما ناشی از سکته مغزی باشد، در اینصورت سی تی اسکن یا ام آر آی را تجویز خواهد کرد.
• الکترومیوگرافی: برای نشان دادن فعالیت الکتریکی عضلات
• عکسبرداری با اشعه ایکس یا سونوگرافی  قلب و عروق
• الکتروانسفالوگرافی (EEG): برای بررسی فعالیت امواج مغزی

• آزمایش خون: اگر پزشک احتمال دهد که گزگز صورت شما ناشی از یک بیماری سیستمیک است، ممکن است آزمایش خون را برای تشخیص علت عارضه تجویز کند.
• ارجاع به متخصص سلامت روان: اگر پزشک احتمال دهد که گزگز صورت شما ناشی از حملات اضطراب شدید یا حملات پانیک است، در این صورت ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان ارجاع دهد.
• دارو: اگر پزشک احتمال دهد که گزگز صورت شما ناشی از عفونت است، با تجویز داروهای ضد ویروسی می تواند علت را درمان کند. چنانچه پزشک ابتلا به یک بیماری سیستمیک را دلیل گزگز صورت شما تشخیص دهد، در اینصورت از انواع دیگری از داروها برای درمان استفاده خواهد کرد.

درمان گزگز و مور مور شدن صورت

روش درمان گزگز و مور مور شدن صورت، بسته به علت ایجاد آن متفاوت خواهد بود. استرس و تنش روحی می تواند درد را تشدید کند. از این رو، کاهش استرس و تمرکز بر آرامش ذهنی می تواند به بهبودی وضعیت کمک کند.

در صورت ابتلا به بیماری پوستی مانند زونا نیز استفاده از کمپرس سرد میتواند موجب تسکین درد شود. حمام بلغور جو دوسر یا مصرف لوسیون کالامین نیز می تواند موثر باشد.

افراد مبتلا به فلج بل هم می توانند داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن مصرف کنند. استفاده از چشم بند یا قطره چشم نیز میتواند به محافظت از چشم آسیب دیده کمک کند. در افراد مبتلا به ام اس نیز تیمی متشکل از متخصصان حوزه پزشکی با ایجاد یک برنامه درمانی به کنترل این بیماری کمک خواهند کرد. در افراد مبتلا به صرع نیز داشتن خواب کافی میتواند به کاهش احتمال تشنج کمک کند.

پیشگیری از گزگز و سوزن سوزن شدن صورت

داشتن سبک زندگی سالم و پیروی از رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم می تواند موجب کاهش احتمال ابتلا به دیابت، فشار خون و سایر بیماری‌هایی شود که منجر به آسیب عصبی و سایر عوارض می شوند. کاهش استرس و تنش روحی و داشتن خواب و استراحت کافی نیز میتواند احتمال ابتلا به بیماری‌هایی که منجر به گزگز و سوزن سوزن شدن صورت میشوند را کاهش دهند.

چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری است؟

اگر احساس گزگز و مور مور شدن صورت برایتان آزاردهنده شده یا زندگی روزمره شما را مختل کرده، حتماً به پزشک مراجعه کنید. بنا به صلاحدید پزشک، شما تعدادی آزمایش انجام خواهید داد تا علت سوزن سوزن شدن صورتتان مشخص شود. به خاطر داشته باشید در صورتی که فکر می کنید یک سکته مغزی در حال وقوع است یا واکنش آلرژیک داشته‌اید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. مشکلاتی از این قبیل می توانند گاها کشنده باشند، بنابراین اگر گزگز و سوزن سوزن شدن صورتتان ادامه دار بود و یا بدتر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.

نتیجه گیری

انواع بیماری‌ها و مسائل پزشکی می توانند باعث گزگز صورت شوند. گاها برخی از این مشکلات با درمان‌های ساده به راحتی برطرف می شوند. اما در برخی موارد نیز مداخله و درمان پزشکی ضرورت دارد. گزگز و مور مور شدن صورت گاها دائمی است و گاها ممکن است خفیف و گذرا باشد. در هر صورت، تنها پزشک می تواند علت را تشخیص دهد و این عارضه را به طور موثر درمان کند.

سوالات متداول

گزگز و مور مور شدن صورت به چه معناست؟

احساس گزگز و مور مور شدن صورت یا سر میتواند نشانه تحریک عصب باشد که در پی آن سیگنال‌های هشداری به مغز ارسال می شوند. وجود حس گزگز در صورت و سر را همیشه به عنوان وجود یک مشکل و مانع در سیستم عصبی بدن خود در نظر بگیرید.

آیا استرس داشتن می تواند باعث گزگز و سوزن سوزن شدن صورت شود؟

بله، تنش روحی، استرس و اضطراب می توانند باعث ایجاد بی حسی و گزگز و سوزن سوزن شدن صورت شوند. حملات اضطرابی می تواند ناشی از یک مشکل جدی پزشکی مانند سکته مغزی یا آسیب مغزی باشد.

چه زمانی گزگز صورت نگران کننده است؟

چنانچه این علائم را داشتید، سریعا به پزشک مراجعه کنید و یا با اورژانس تماس بگیرید: همراه با گزگز و مور مور شدن صورت ضعف هم دارید یا نمی توانید حرکت کنید، بی حسی یا گزگز صورت بلافاصله بعد از ضربه به سر یا کمر، قادر به حرکت دادن دست یا پای خود نیستید و یا کنترل مثانه و روده خود را از دست داده‌اید.