نوروپاتی دیابتی: انواع، علائم و پیشگیری

نوروپاتی دیابتی یک مشکل رایج و جدی در بیماران مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 است. این مشکل یک نوع آسیب عصبی ناشی از سطح بالای قند خون در طولانی مدت است. معمولا این مشکل به آهستگی و گاهی در طول چند دهه شکل می گیرد. اگر مبتلا به دیابت هستید و احساس بی حسی، درد، مورمورشدن یا ضعف در دست ها و پاهایتان دارید، باید پیش دکترتان بروید. اینها نشانه های اولیه نوروپاتی محیطی است اما معمولا خطر مربوط به زمانی است که نتوانید درد را حس کنید. ممکن است در معرض بروز آسیب یا عفونت قرار بگیرید. در موارد شدید، ضعف روند بهبود ضعف یا بروز عفونت می تواند منجر به قطع عضو شود. انواع مختلفی از نوروپاتی دیابتی وجود دارد که بر نواحی مختلفی از بدن تاثیر می گذارند و نشانه های مختلفی هم دارند. اگر مبتلا به دیابت هستید، بررسی مرتب سطح قند خون و تماس با دکتر در صورت وجود هر گونه نشانه نوروپاتی دیابتی، از اهمیت بسیاری برخوردار است.

انواع نوروپاتی دیابتی

عبارت نوروپاتی دیابتی برای توصیف انواع مختلفی از آسیب های عصبی مورد استفاده قرار می گیرد. چهار نوع اصلی نوروپاتی دیابتی در افراد مبتلا به دیابت وجود دارد.

نوروپاتی محیطی

شایع ترین نوع نوروپاتی، نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی معمولا روی پاها و کف پا تاثیر می گذارد، اما می تواند بر دست ها و کف دست نیز تاثیرگذار باشد. نشانه های نوروپاتی محیطی می تواند متفاوت و از خفیف تا شدید باشد. این نشانه ها عبارتند از:

• بی حسی
• احساس قلقلک یا سوزش
• حساسیت شدید به لمس شدن
• درد شدید یا گرفتگی عضلات
• ضعف عضلانی
• عدم تعادل و هماهنگی اعضای بدن
• بعضی افراد بیشتر در شب نشانه های نوروپاتی محیطی را تجربه می کنند.

اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا باشید، احتمالا بروز آسیب یا درد در پایتان را متوجه نخواهید شد. افراد مبتلا به دیابت، گردش خون ضعیفی دارند و این مسئله، بهبود زخم را دشوار می کند. این ترکیب، موجب افزایش احتمال بروز عفونت می شود و عفونت در موارد شدید به قطع عضو منجر می شود.

نوروپاتی اتونومی

دومین نوع رایج نوروپاتی در افراد مبتلا به دیابت، نورپاتی اتونومی است. سیستم عصب اتونومی، سیستم های دیگر بدن که روی کنترل خودآگاهی روی آنها ندارید را کنترل می کند. اندام ها و عضلات بسیاری توسط این سیستم کنترل می شود که عبارتند از:

• دستگاه گوارش
• غدد عرق ریز
• اندام های تناسلی و مثانه
• سیستم قلبی-عروقی

آسیب عصبی به دستگاه گوارش می تواند منجر به موارد زیر شود:

• یبوست
• اسهال
• مشکل بلع

• حرکت آهسته مواد غذایی به داخل روده کوچک. این مشکل در طول زمان ممکن است بدتر شده و منجر به حالت تهوع و استفراغ شود. معمولا خیلی زود احساس سیری می کنید و نمی توانید یک وعده کامل غذایی بخورید و هضم با تاخیر معمولا منجر به عدم توانایی در کنترل سطح قند خون نیز می شود و تب بالای گاه و بیگاه را ایجاد می کند.

نشانه های افت قند خون مانند تعرق و تپش قلب را نمی توان در افراد مبتلا به نوروپاتی اتونومی تشخیص داد و این یعنی افت قند را متوجه نمی شوند و امکان بروز حالت اورژانسی افت قند افزایش می یابد.

نوروپاتی دیابتی اتونومی می تواند حتی مشکلات جنسی مانند اختلال نعوظ، خشکی واژن یا سختی در ارگاسم را به همراه داشته باشد. نوروپاتی در مثانه می تواند بی اختیاری ایجاد کند یا تخلیه کامل مثانه را دشوار کند.

آسیب به اعصاب کنترلی ضربان قلب و فشار خون، باعث واکنش آهسته تر آن خواهد شد. ممکن است به هنگام ایستادن بعد از اینکه مدتی نشسته باشید، یا حتی هنگام تمرین کردن با کاهش فشار خون و سرگیجه مواجه شوید. نوروپاتی دیابتی اتونومی همچنین می تواند ضربان قلب تند و غیرمعمولی را ایجاد کند.

تعیین علائم حملات قلبی در حضور نوروپاتی دیابتی اتونومی دشوار می شود. ممکن است درد سینه همراه با حمله قلبی و نرسیدن اکسیژن کافی را حس نکنید. اگر مبتلا به نوروپاتی دیابتی اتونومی هستید، باید بدانید که علائم هشدار دهنده حمله قلبی عبارتند از:

• تعرق فراوان
• درد بازو، پشت، گردن، فک یا شکم
• تنگی نفس
• حالت تهوع
• سرگیجه

نوروپاتی دیابتی پروگزیمال

نمونه نادری از نوروپاتی دیابتی، نوروپاتی دیابتی پروگزیمال است که به آن آمیوتروفی دیابتی هم گفته می شود. این نوع از نوروپاتی دیابتی بیشتر در افراد بالای 50 سال با دیابت کنترل شده و بیشتر در مردان دیده می شود. نوروپاتی دیابتی پروگزیمال بیشتر ناحیه نشیمنگاهی را تحت تاثیر قرار می دهد. ممکن است درد ناگهانی و بعضا شدیدی را تجربه کنید. آمیوتروفی دیابتی معمولا یک سمت بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. بعد از بروز علائم، معمولا بدتر می شوند و سپس به آرامی شروع به بهبود می کنند. خوشبختانه اکثر افراد طی چند سال و حتی بدون درمان بهبود می یابند.

نوروپاتی دیابتی در مرکز بدن

نوروپاتی دیابتی در مرکز بدن (نوروپاتی کانونی) یا مونونوروپاتی زمانی که به یک عصب یا گروهی از اعصاب آسیب وارد شده و منجر به ضعف در ناحیه متاثر می شود، رخ می دهد. این موضوع عمدتا در کف دستان، سر، سینه و شکم، و ران رخ می دهد و معمولا ناگهانی بروز می کند و بسیار دردناک است. نوروپاتی کانونی هم مانند نوروپاتی دیابتی پروگزیمال پس از چند هفته، یا چند ماه از بین می رود و آثار ماندگاری نخواهند داشت. رایج ترین نوع نوروپاتی کانونی، سندروم تونل کارپال است. در حالی که اکثرا علائم سندروم تونل کارپال را حس نمی کنند، اما حدود 25 درصد از افراد مبتلا به دیابت، تاحدی درگیری فشردگی عصب مچ دست هستند. علائم نوروپاتی دیابتی کانونی عبارتند از:

• درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان
• ناتوانی در تمرکز
• دوبینی
• درد پشت چشم
• فلج بلز
• درد متمرکز در بعضی نواحی بدن مانند جلوی ران، پایین کمر، ناحیه لگن، سینه، شکم، درون کف پا، بیرون ساق پا یا شعف در شصت پا

دلایل نوروپاتی دیابتی

نوروپاتی دیابتی در نتیجه بالا بودن طولانی مدت قندخون ایجاد می شود. فاکتورهای دیگری که منجر به آسیب عصبی می شود، عبارتند از:

• صدمه به عروق خونی در نتیجه کلسترول بالا
• آسیب دیدگی مکانیکی مانند آسیب ناشی از سندروم تونل کارپال
• فاکتورهایی از سبک زندگی فرد، مانند مصرف دخانیات یا الکل

کمبود ویتامین ب-12 نیز می تواند منجر به نوروپاتی دیابتی شود. داروی متفورمین که به صورت شایع برای کنترل سطح قند خون مصرف می شود، باعث کاهش ویتامین ب-12 می شود. برای تعیین فقر ویتامینی می توانید از پزشکتان بخواهید یک آزمایش خون برایتان تجویز کند.

علائم نوروپاتی دیابتی

معمولا علائم نوروپاتی دیابتی به تدریج بروز می کنند. اولین نوع آسیب عصبی که در بسیاری از موارد رخ می دهد، شامل اعصاب پا است. این مسئله گاهی منجر به بروز علائمی مانند حس کردن دردی مانند فرو رفتن سوزن در پا می شود. علائم نوروپاتی دیابی بسته ناحیه متاثر شده در نتیجه این بیماری متفاوت خواهد بود. نشانه ها و علائم رایج انواع نوروپاتی دیابتی عبارتند از:

• حساسیت در مقابل لمس
• بی حسی در مقابل لمس
• مشکل در هماهنگی عضلات به هنگام پیاده روی
• احساس سوزش در پا، به خصوص در شب
• ضعف عضلانی
• نفخ و احساس سیری
• حالت تهوع و یبوست
• سرگیجه به هنگام بلند شدن
• کاهش یا افزایش تعرق
• مشکلات مثانه مانند ناتوانی در تخلیه کامل مثانه
• خشکی واژن
• اختلال نعوظ
• معلوم نبودن و متوجه نشدن افت قند خون
• مشکل بینایی مانند دوبینی
• افزایش ضربان قلب

تشخیص نوروپاتی دیابتی

دکتر با شروع به پرسیدن سوالاتی درباره نشانه ها و سابقه پزشکیتان، تشخیص می دهد که آیا مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستید یا خیر. معاینه خواهید شد و در این فرایند، سطح حساسیت شما به دما و لمس، ضربان قلب، فشار خون و تونوس عضلانیتان بررسی خواهد شد. ممکن است دکترتان برای بررسی حساسیت پاهایتان از آزمایش فیلامنت استفاده کند. برای این منظور از یک نخ پلاستیکی برای بررسی سطح حساسیت ماهیچه ها استفاده می شود. از دیاپازون (دوشاخه) ممکن است برای بررسی آستانه ارتعاشتان استفاده کند. آزمایش دیگری که ممکن است توسط پزشکتان انجام شود، می تواند بررسی عکس العمل قوزک پا باشد.

درمان پزشکی

درمانی برای نوروپاتی دیابتی نیست، اما می تواند پیشرفت آن را با موارد زیر آهسته کنید:

• حفظ سطح قند خون در محدوده سالم، بهترین راه کاهش احتمال افزایش نوروپاتی دیابتی، یا جلوگیری از پیشرفت آن است. این موضوع همچنین می تواند برخی نشانه ها را نیز کاهش دهد.
• ترک مصرف دخانیات
• تمرین ورزشی مرتب، پیش از شروع فعالیت های ورزشی جدید حتما با پزشکتان مشورت کنید.

ممکن است برای درمان درد ناشی از نوروپاتی دیابتی لازم به مصرف دارو باشد. با پزشکتان درباره داروهای در دسترس و عوارض جانبی احتمالی هر یک صحبت کنید. شاید بخواهید روش های دیگر درمان مانند طب سوزنی را نیز در نظر بگیرید. یافته های بعضی پژوهش ها نشان داده که کپسای‌سین می تواند موثر باشد.

بسته به نوع نوروپاتی دیابتی که به آن مبتلا هستید، پزشکتان ممکن است داروها، روش های درمان یا تغییراتی در سبک زندگیتان را پیشنهاد کند که بتواند برای کنترل نشانه ها به کار روند و یا مشکلات را برطرف کند. برای مثال اگر در نتیجه نوروپاتی دیابتی با مشکل گوارش مواجهید، ممکن است خوردن وعده های کوچک در دفعات بالا و محدود کردن فیبر و چربی موجود در رژیم غذاییتان توسط پزشکتان پیشنهاد شود. اگر با خشکی واژن درگیر باشید، پزشکتان احتمالا استفاده از نرم کننده را توصیه می کند و اگر با اختلال نعوظ مواجه باشید، داروهای کمک کننده را تجویز خواهد کرد.

پیشگیری

اگر مراقب سطح قند خونتان باشید، می توانید از ابتلا به نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنید. بدین منظور در موارد زیر ثابت قدم باشید:

• کنترل قند خون
• مصرف داروها مطابق دستورالعمل تجویز شده
• مدیریت رژیم غذایی
• فعال بودن

اگر مبتلا به نوروپاتی دیابتی باشید، به منظور کاهش سرعت پیشرفت آن در تماس مرتب با پزشکتان باشید و از دستوراتش پیروی کنید. با مراقبت مناسب، می توانید آسیب وارده به اعصاب را کاهش داده و از بروز مشکلات دیگر جلوگیری کنید.

سوالات متداول

آیا نوروپاتی دیابتی از بین می رود؟

هیچ درمان مشخصی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد. هدف از درمان این بیماری کاهش سرعت رشد بیماری و کاهش درد است.

در صورت ابتلا به نوروپاتی دیابتی چقدر زنده خواهید ماند؟

مرگ و میر در میان افراد مبتلا به نوروپاتی اتونومی قلبی-عروقی بیشتر است. نرخ مرگ و میر کلی در دوره های ده ساله در میان افراد مبتلا به این بیماری 27 درصد بود و این در حالی است که افرادی که نرخ مرگ و میر در کسانی که به نوروپاتی اتونومی قلبی-عروقی مبتلا نبودند، 5 درصد بود.

چه غذاهایی برای نوروپاتی دیابتی بد است؟

مواد غذایی زیر امکان افزایش درد در افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی را به همراه دارد: محصولات لبنی، گندم، مرکبات، ذرت، کافئین، همه نوع گوشت، دانه های روغنی و تخم ها (تخم مرغ، اردک، غاز و …).

چه مقدار قند خونی منجر به ایجاد نوروپاتی دیابتی می شود؟

آنهایی که سطح قند خونشان 6.5 درصد از مقدار مجاز بالاتر باشد، دیابتی شناخته می شود. حدود 30 درصد از بیمارانی که بیش از یک دهه به دیابت مبتلا بوده اند، نشانه هایی از نوروپاتی را در خود دارند. این علائم معمولا به صورت بی حسی، قلقلک یا سوزن سوزن شدن در پاها دیده می شود اما می تواند به صورت درد نیز باشد.

آیا پیاده روی برای نوروپاتی دیابتی خوب است ؟

پیاده روی برای بهبود تناسب اندام، کنترل قند خون و کاهش وزن به عنوان یک فعالیت در کنار رعایت رژیم غذایی و مصرف داروی مخصوص دیابت به بیماران توصیه می شود.

مرحله آخر نوروپاتی دیابتی چیست؟

آخرین مرحله نوروپاتی دیابتی، نداشتن هرگونه احساس نسبت به پاهایتان است. هیچ دردی حس نمی کنید و تنها یک بی حسی و کرختی شدید است. این به دلیل عدم حضور هرگونه عصب برای انتقال پیام به مغز است.

چرا نوروپاتی دیابتی در شب بدتر است؟

دمای بدن در شب نوسان می کند و کمی پایین تر می آید. بیشتر افراد معمولا در اتاق های خنک تری هم می خوابند. تصور می شود که اعصاب آسیب دیده ممکن است تغییر دما را نیز به عنوان درد یا سوزن سوزن شدن حس کند و همین مساله باعث تشدید حس نوروپاتی شود.

آیا نوشیدن آب به نوروپاتی دیابتی کمک می کند؟

آب باید مولفه اصلی هر رژیم غذایی باشد و برای آنهایی که به دنبال کاهش درد عصبی هستند، اهمیت بیشتری دارد. لازم است تا برای کاهش التهابات و پیشگیری از فعال شدن دریافت کننده های درد، آبرسانی به بدن در طول روز انجام شود.

برنامه خواب من در صورت ابتلا به نوروپاتی دیابتی در پاها چگونه باید باشد؟

یک برنامه منظم برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید. برای قبل از خوابتان برنامه ریزی داشته باشید، برای مثال یک حمام آب گرم داشته باشید، کتابی بخوانید و از چهار تا شش ساعت قبل از خواب و همچنین در طول روز از مصرف مواد کافئین دار بپرهیزید.