عوارض جراحی عصب سه قلوی صورت؛ بهترین درمان جایگزین چیست؟

از روش های جراحی بسیاری مانند میکروواسکولار دکامپرشن، پرتو جراحی یا چاقوی گاما و ریشه بری توسط رادیو فریکوئنسی برای جراحی عصب سه قلوی صورت استفاده می شود. متاسفانه این روش ها عوارض جانبی زیادی مانند عفونت، خونریزی و باقی ماندن محل زخم و امکان بازگشت نورالژی عصب سه قلو را به همراه دارند. در این صورت این روش ها آنقدر ها هم که به نظر می‌ رسند، موثر نیستند. روش بسیار خوبی برای کاهش یا از بین بردن درد نورولوژی عصب سه قلو وجود دارد که این روش بلوک عصبی است. قرار است در این مقاله درباره عوارض جانبی جراحی عصب سه قلوی صورت و راه حل های جایگزین آن بیشتر بدانید و مزایای بلوک عصبی عصب سه قلو نیز مورد بحث قرار خواهد گرفت. باید بدانید هر موقع به دنبال درمان درد اعصاب سه قلوی صورت هستید، باید به یک پزشک ماهر و مجرب مراجعه کنید که بر درمان و مدیریت مشکلات ناشی از جراحی مسلط باشد.

انواع جراحی عصب سه قلوی صورت

---

میکروواسکولار دکامپرشن (MVD)

این یک روش جراحی باز است که در آن یک برش کوچک در پشت گوش ایجاد شده و یک سوراخ در جمجمه حفر می شود و اعصاب سه قلو به وسیله تصاویر ذره بینی دیده خواهند شد. مشکل شایعی که در اکثر مواقع رخ می دهد، وارد شدن فشار از سوی یک رگ خونی بر عصب سه قلو است. این درد با حرکت دادن این رگ خونی و قرار دادن پدی در میان آنها، تقریبا برای همیشه از بین می رود. میکروواسکولار دکامپرشن هیچ آسیبی به عصب سه قلو وارد نمی کند و به طور میانگین طولانی ترین دوره خلاصی از درد و بالاترین احتمال عدم مصرف مجدد دارو را ایجاد می کند. این فرایند نیازمند حدودا دو روز بستری در بیمارستان و ۴ الی ۶ هفته مهلت تا بازگشت به فعالیت های روزمره است.

از سوی دیگر میکروواسکولار دکامپرشن یک جراحی عمده است و شامل ایجاد برش و سوراخی در جمجمه می شود. معمولا خطرات جراحی برای یک فرایند نوروجراحی جمجمه باز شامل بروز عفونت، خونریزی زیاد، ترشح مایع نخاعی و خطرات ناشی از ماده بیهوشی خواهد بود. در موارد نادر آسیب های عصبی می تواند شامل آسیب دیدگی شنوایی، عروقی (مثل سکته) و در موارد بسیار نادر منجر به مرگ شود. بیماران با درد در محل ایجاد برش و همچنین سردردهای بعد از عمل جراحی مواجه خواهند شد، اما پرستاران برای کنترل این مشکل به شما داروی مسکن خواهند داد. هیچکس درباره موفقیت جراحی عصب سه قلو برای تمامی بیماران نمیتواند قولی بدهد و احتمال بازگشت درد در آینده، همیشه وجود دارد. با این حال میکروواسکولار دکامپرشن بالاترین احتمال کاهش مشکل اساسی درد عصب سه قلو را دارد.

پرتو جراحی یا چاقوی گاما

در این روش از یک ابزار تولید کننده اشعه ای دقیق و قابل کنترل استفاده می شود که می توان با آن داخل جمجمه و اعصاب موجود در آن را هدف گرفت. برای درمان نورالژی عصب سه قلوی صورت، اشعه تابیده شده، بر محل ورود عصب سه قلو به جمجمه متمرکز می شود. در درمان نورالژی عصب سه قلو به کمک چاقوی گاما، عامل اساسی ایجاد درد از بین نمی رود، بلکه مسیر انتقال سیگنال درد هدف گرفته می شود. دستیابی به نتیجه در این روش معمولا آهسته تر از روش های دیگر است. بیماران معمولا بعد از گذشت 4 تا 6 هفته از جراحی به نتایج درمان دست می یابند؛ با این حال بعضی بیماران به 3 الی 8 هفته زمان برای دیدن نتایج کامل نیاز دارند. اکثر بیماران به مصرف دوز کامل داروهای خود تا حداقل 3 الی 6 ماه بعد از درمان هم ادامه می دهند و تا زمانی که به کاهش درد دست پیدا نشود، کاهش دارو رخ نمی دهد. آثار جانبی این روش درمان می تواند شامل گزگز کردن و بی حسی صورت (در 20 الی 30 درصد بیماران) می شود اما در صورت وقوع هم خفیف خواهد بود. هیچ کس نمی تواند قول دهد که موفقیت جراحی عصب سه قول در تمامی بیماران تضمین شده است. درست است که مسیر انتقال درد در روش چاقوی گاما مختل می شود، اما همیشه احتمال بازگشت درد وجود دارد.

ریزوتوموی یا ریشه بری با رادیوفریکوئنسی

در این روش یک الکترود در گونه قرار داده می شود و برای ایجاد گرما و آسیب در عصب برای توقف انتقال سیگنال درد به مغز استفاده می شود. این روش درمانی در حدود 90 درصد از بیماران، کاهش فوری درد را به همراه می آورد اما در مقایسه با روش های دیگر با بی حسی بیشتر صورت همراه است. احتمال بازگشت درد در 40 درصد از بیماران با بازگشت درد بعد از گذشت 2 الی 3 سال از جراحی وجود دارد. در صورت نیاز باید این روند را مجددا تکرار کرد.

احتمال بازگشت درد در این روش بالاتر است؛ همچنین ریزوتوموی فرکانس حاوی خطرات جزئی تا شدید است و احتمال بروز عفونت یا خونریزی شدید و همچنین آسیب عصبی، بی حسی کرنل و خونریزی درون جمجمه هم در این روش وجود دارد. بیماران ممکن است با درد در ناحیه گونه و محل ورود سوزن مواجه شوند که البته بعد از گذشت یک هفته از بین می رود. هیچکس نمی تواند درباره موفقیت یک روش در رفع نورالژی عصب سه قلو روی تمامی بیماران قولی بدهد. درست است که مسیر انتقال درد در روش ریشه بری با رادیوفرکوئنسی مختل می شود، اما همیشه احتمال بازگشت درد وجود دارد.

دردهای رایج بعد از جراحی عصب سه قلوی صورت

---

مقدار درد بعد از جراحی به پارامترهای زیادی از جمله نوع جراحی بستگی دارد. از جمله دردهای رایجی که بیماران با آن مواجه می شوند عبارتست از:

• حالت تهوع و استفراع ناشی از ماده بیهوشی
• گلودرد
• درد، سوزش و تورم در اطراف ناحیه برش
• بی قراری و بیخوابی
• تشنگی
• یبوست و نفخ

مشکلات جراحی عصب سه قلو

---

گاهی احتمال بروز مشکلاتی بعد از جراحی وجود دارد که از جمله رایج ترین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• شوک: شوک به یک افت شدید و خطرناک فشار خون در کل بدن گفته می شود. این افت فشار ممکن است در نتیجه از دست رفتن خون، عفونت، آسیب دیدگی مغزی و یا مشکلات متابولیک ایجاد شود.
• خونریزی شدید: خونریزی سریع از محل جراحی منجر به افت شدید فشار خون می شود.
• عفونت زخم: وقتی باکتری به محل جراحی وارد شود، یک عفونت ایجاد می شود. عفونت منجر به ایجاد تاخیر در فرایند بهبود زخم می شود و می تواند به بافت های اطراف یا توسط جریان خون به بافت های دورتر منتقل شود.
• ترومبوز وریدی عمقی و آمبولی ریوی: ترومبوز وریدی عمیقی به شکل گیری لخته خونی در وریدهای بزرگ و عمقی در درون پا، دست یا اندام های دیگر بدن گفته می شود. از نشانه های آن می توان به درد، تورم و قرمزی پا، دست یا نواحی دیگر اشاره کرد.
• امبولی ریوی: لخته ایجاد شده ممکن است از ورید جدا شده و به کمک جریان خون به ریه ها برسد. این موضوع منجر به ایجاد امبولی ریوی می شود؛ لخته ایجاد شده می تواند جریان خون به ریه ها را مسدود کند. این وضعیت اورژانسی حتی می تواند به مرگ منجر شود. نشانه های این حالت، درد سینه، سختی تنفس، تعریق، ضربان سریع و بی حالی است.
• حساسیت به ماده بی حسی: اگرچه این مورد به ندرت رخ می دهد، اما احتمال حساسیت به ماده بی حسی وجود دارد. درمان حساسیت دارویی به ماده بی حسی شامل توقف مصرف دارویی به خصوص می شود که عامل ایجاد حساسیت بوده است. همچنین شاید برای رفع این حساسیت دارویی، نیاز به مصرف داروی دیگری باشد.

بهترین روش درمان نورالژی عصب سه قلو

---

نورالژی عصب سه قلو را براساس شدت درد و عامل بروز آن، می توان به روش های مختلفی درمان کرد. روش درمانی عصبی آن استفاده از کاربامازپین است که به گروهی از داروهای ضدتشنج متعلق است. از داروهای دیگری که می توان مصرف کرد می توان به باکلوفن، کلونازپام، گاباپنتین و والپوریک اسید اشاره کرد. متاسفانه این داروها، پاسخ های کوتاهی به درد می دهند.

تزریق استروئید نیز راه دیگری برای درمان نورالژی عصب سه قلو است که به آن بلوک عصبی نیز گفته می شود. در این تزریق از داروهای ساخته شده شبیه به کورتیزول، یک هورمون تولید شده در غدد آدرنال، استفاده می شود. استروئید منجر به کاهش التهاب و آرام کردن سیستم ایمنی بدن می شود. این تزریق ها عوارض جانبی اندکی، چه از لحاظ داروی مصرفی و چه از لحاظ روند تزریق به همراه خواهد آورد. این روش ها در مقالات “بلوک عصبی: انواع و نحوه انجام آن” و “درمان درد عصب سه قلو” به صورت جزئی توضیح داد شده است. بلوک عصبی عصب سه قلو، مزایای بسیاری دارد که برخی از آنها عبارتند از:

ثابت شده که بلوک عصبی از اثرگذاری بیشتری در مقایسه با تزریق درون وریدی یا عضلانی دارو، در کنترل درد ناشی از نورالژی عصب سه قلو برخوردار است. با توجه به کنترل بهتر درد حاد توسط بلوک عصبی، بیماران به مصرف مسکن کمتری در زمان بستری و در خانه نیاز خواهند داشت.

مزیت دیگر بلوک عصبی آن است که نیاز به بیهوشی را از بین می برد که این به معنای رفع عوارض جانبی مانند حالت تهوع، استفراغ یا سرگیچه موقتی است. با توجه به حذف دوره ریکاوری بعد از بلوک عصبی، بیمار بعد از جراحی معمولا درد کمتری حس می کند و سریعتر می تواند به خوردن، نوشیدن و شروع فیزیوتراپی اقدام کند که همه اینها به معنای دستیابی سریعتر به نتایج ناشی از درمان است. می توانید زودتر از بیمارستان به خانه بازگردید و برای دستیابی به نتایج کامل، فیزیوتراپی را شروع کنید. در جدول زیر، مقایسه ای میان بلوک عصبی و روشهای جراحی دیگر انجام شده است.

پارامترها	روش جراحی	روش انسداد عصبی
آماده سازی	الکل، سیگار، کافئین یا رقیق کننده خون نباید مصرف شود.	الکل، سیگار، کافئین یا رقیق کننده خون نباید مصرف شود.
مواد استفاده شده	داروی بی حسی، ابزار پیشرفته و تجهیزات بخصوص	فقط کورتیکواستروئید
زمان انجام	بیش از دو ساعت	کمتر از نیم ساعت
زمان دستیابی به نتایج	حدود 3 ماه	کمتر از سه روز
زمان ریکاوری	بیش از 6 ماه	کمتر از یک هفته
ماندگاری	دائمی	باید هرسال تکرار شود.
آثار جانبی	خونریزی، شوک، ترومبوزی وریدی عمقی، سوزش، تورم، خواب آلودگی، حساسیت دارویی به ماده بیحسی و باقی ماندن جای زخم	سطح پایین بروز عفونت
هزینه	گران	ارزانتر از روش های دیگر

سوالات متداول

---

آیا امکان بلوک عصبی عصب سه قلو وجود دارد؟

انسداد عصبی عصب سه قلو به کمک تزریق دارو برای کمک به کاهش درد صورت انجام می شود.

آیا انسداد عصبی عصب سه قلو درد دارد؟

این روش برای نورالژی عصب سه قلو استفاده می شود که به نظر بسیاری از بیماران، یکی از دردناک ترین روش های درمانی است. بیماران مبتلا به مشکل عصب سه قلو معمولا با حملات دردناک کوتاه مدت اما شدیدی مواجه می شوند. درد عصب سه قلو معمولا در یک سمت از صورت در بالا، وسط یا پایین صورت بیمار رخ می دهد.

آیا نورالژی عصب سه قلو یک مشکل همیشگی است؟

حملات در ابتدا کوتاه و خفیف اند اما اگر تحت درمان قرار نگیرند، می توانند به صورت پیش رونده ای بدتر شوند. اگرچه نمی توان همیشه نورالژی عصب سه قلو را درمان کرد، اما روش هایی برای کاهش درد اذیت کننده آن وجود دارد. معمولا استفاده از داروی ضدتشنج، اولین گزینه درمانی این مشکل است.

آیا بعد از بلاک عصبی عصب سه قلو می توانم رانندگی کنم؟

هماهنگ کنید تا کسی شما را بعد از بلوک عصبی عصب سه قلو به خانه برساند، چرا که حداقل تا 24 ساعت نمی توانید رانندگی کند. باید در روز انجام جراحی سلامت باشید.

چه مدت بعد از بلوک عصبی عصب سه قلو باید استراحت کرد؟

بعد از انجام فرایند، باید 15 الی 30 دقیقه استراحت کنید تا دارو اثر خود را بگذارد. پرستار از عدم بروز عوارض جانبی ناگهانی قبل از ترک مطب پزشک اطمینان حاصل می کند.

معمولا هر چند وقت یکبار باید تزریق بلوک عصبی عصب سه قلو تکرار شود؟

بسته به توصیه پزشک شاید بین 3 تا 6 بار و در دوره های 12 ماهه تحت تزریق بلوک عصبی قرار بگیرید. هر چه زودتر تحت بلوک عصبی قرار بگیرید، احتمال موفقیت، به خصوص اگر به صورت ترکیبی با فیزیوتراپی قرار بگیرد، بالاتر خواهد بود.