درمان گرفتگی عضلات کمر: اسپاسم کمر چه دلایلی دارد و چگونه درمان می شود؟

گرفتگی عضلانی به انقاباض ناگهانی و غیر قابل کنترل عضلات اطلاق می شود. گرفتگی عضلانی که به آن اسپاسم عضلانی نیز می گویند، می تواند نشانه‌ای از مشکلات متعدد اعم از کشیدگی عضلانی حین ورزش یا نشانگر ابتلا به یک بیماری باشد. گرفتگی عضلات در ناحیه کمر یکی از رایج ترین انواع گرفتگی و اسپاسم عضلانیست که همه افراد حداقل یکبار آن را تجربه میکنند.

اسپاسم یا گرفتگی عضلات کمر به حالت سفتی و درد ناگهانی عضلات پشت بدن گفته می شود. گرفتگی عضلات کمر می تواند نشانه‌ی ابتلا به بیماری‌های متعددی باشد. این گرفتگی در عضلات کمر ممکن است در پی کشیدگی عضلات این ناحیه و یا در اثر عارضه‌های پزشکی مانند آسیب‌های ستون فقرات، اختلالات گردش خون و بیماری کبد ایجاد شود. جهت تسکین درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر باید به پزشک مجرب و ماهری مراجعه کنید تا بهترین راهکار برای درمان شما اعمال شود.

چه کسانی در معرض گرفتگی عضلات کمر هستند؟

گرفتگی عضلات کمر، امری بسیار شایع است و هرکسی نیز ممکن است  دچار آن شود، اما این عارضه اکثرا در افراد زیر اتفاق می‌افتد:

• ورزشکاران
• افراد مسن
• نوزادان
• افراد دارای اضافه وزن
• زنان باردار

علل گرفتگی عضلات کمر

پزشکان همیشه هم نمیتوانند علت اصلی گرفتگی عضلات کمر را تشخیص دهند. زمانی که پزشک نتواند علت خاصی را برای گرفتگی عضلات کمر تشخیص دهد، این حالت گرفتگی ایدیوپاتیک نامیده می شود. در واقع، شرایط و اختلالات پزشکی متعددی میتوانند باعث گرفتگی عضلات کمر شوند. چنین شرایط و اختلالاتی که می توانند باعث گرفتگی کمر شوند عبارتند از:

• افزایش سن/پیری: طی گذشت زمان و در نتیجه‌ی افزایش سن، حجم عضلانی کمر تحلیل میرود که این امر میتواند منجر به وارد شدن فشار بیشتر به عضلات کمر شود. این تغییرات میتواند منجر به گرفتگی مکرر عضلات کمر شود.
• کم آبی بدن: از دست دادن مایعات بدن حین ورزش (بویژه در دماهای بالا) میتواند منجر به گرفتگی عضلات کمر شود.
• کم کاری تیروئید: اگر غده تیروئید شما فعالیت کمتری نسبت به حالت عادی داشته باشد، میتواند منجر به گرفتگی عضلات کمر شود.
• سطوح پایین الکترولیت بدن: پایین بودن سطح موادی مانند کلسیم یا پتاسیم در خون می تواند باعث گرفتگی عضلات کمر شود.
• مصرف دارو: مصرف برخی از داروهای خاص نظیر داروی سودوافدرین (که برای درمان گرفتگی بینی و لوله های سینوسی استفاده می شود) و استاتین‌ها ( که برای درمان کلسترول بالا استفاده می شوند) می تواند باعث گرفتگی غیرارادی عضلات کمر شود.
• اختلالات عصبی: در برخی موارد نادر، شرایطی نظیر فشردگی عصب نخاعی (سیاتیک) یا آسیب طناب نخاعی می توانند باعث فشردگی عصب (وارد شدن فشار بر روی عصب‌ها) شوند که این امر نیز میتواند منجر به گرفتگی عضلات کمر شود.
• فشار فیزیکی: استفاده مداوم و بیش از حد از عضلات کمر در حین ورزش یا فعالیت‌های شدید می تواند منجر به گرفتگی عضلات کمر شود.
• بارداری: اغلب زنان در دوران بارداری به دلیل پایین بودن سطح الکترولیت بدن، تغییرات گردش خون و وارد شدن فشار بروی عصب‌ها در پی رشد نوزاد، دچار گرفتگی عضلات کمر و پا می شوند.
• سفتی عضلات: عدم تحرک و نداشتن کشش کافی می تواند باعث انقباض (گرفتگی) غیرارادی عضلات کمر شود.

علائم گرفتگی عضلات کمر

گرفتگی عضلات کمر گاها ممکن است حسی مانند درد ناشی از بخیه جراحی در پهلو باشد و گاها نیز ممکن است شدیدتر و دردناک‌تر باشد. ممکن است زیر پوست خود تکان‌های حس کنید که لمس آنها دردناک باشد. گرفتگی عضله امری کاملا غیرارادی است و طی آن عضلات کمر منقبض میشوند که شل شدن آنها به درمان و گذشت زمان نیاز دارد. گرفتگی عضلات کمر عمدتا در بین افراد مسن و ورزشکاران شایع‌تر است. اگر مکررا دچار گرفتگی عضلات کمر می شوید که علل واضحی ندارد و نسبت به درمان پاسخ نمی دهد، باید حتما به پزشک مراجعه کنید. گرفتگی عضلات می تواند به بیماری‌های زمینه‌ای نیز مرتبط باشد.

اسپاسم عضلات کمر به شما چه می گوید؟

گام اول برای درک اینکه اسپاسم عضلات کمر به شما چه می گوید، مراجعه به پزشک و تشخیص دقیق است. بطور کلی، اکثر موارد اسپاسم عضلات کمر به دلایل زیر رخ می دهند:

1.عضلات سعی می کنند از خود در برابر فشار عضلانی محافظت کنند:

اسپاسم عضلات کمر ممکن است در پی هر نوع فشار یا آسیب به بافت های نرم (عضلات، تاندون‌ها یا رباط‌ها) در ستون فقرات ایجاد شود. این نوع از آسیب‌های بافت نرم معمولا در عرض ۱ الی ۲ هفته بقدری بهبود می یابند تا اسپاسم عضلانی قطع شود.

2.عضلات ممکن است در پی مشکل آناتومیک دچار اسپاسم شده باشند:

اگر اسپاسم عضلات کمر شما در عرض ۱ الی ۲ هفته بهبود نیابد یا این اسپاسم به مرور زمان در همان ناحیه بیاید و برود، ممکن است نشانه‌ای از این باشد که شما مشکلی آناتومیک در ستون فقرات خود داشته باشید. برخی از این مشکلات زمینه‌ای و آناتومیک که می توانند منجر به اسپاسم عضلات کمر شوند عبارتند از:

• آرتروز مفاصل فاست
• بیماری دژنراتیو دیسک
• تنگی کانال نخاعی
• فتق دیسک

زمانی که مشکلات آناتومیک فوق الذکر یا سایر مشکلات زمینه‌ای در ستون فقرات وجود داشته باشد، اسپاسم عضلانی به دلیل التهاب یا بی ثباتی مداوم ناشی از آنها رخ میدهد. در چنین شرایطی باید بجای درمان علائم گرفتگی عضلات کمر، به دنبال درمان علت اصلی و منبع این عارضه باشید.

تشخیص گرفتگی عضلات کمر

اگر گرفتگی عضلات کمر شما مکرر یا شدید باشد، پزشک ممکن است علت عارضه را با معاینه فیزیکی بررسی کند. برای بررسی مشکلات عضلانی کمر، پزشک مناطقی را که با گرفتگی عضلات درگیر شده را لمس کرده و حرکت می دهد و از شما در مورد شغلتان و فعالیت‌هایی که ممکن است باعث گرفتگی عضلات کمر شده باشند می پرسد. حتی ممکن است پزشک از شما بخواهد که تست خون و ادرار نیز بدهید تا از آن برای بررسی و تشخیص علت گرفتگی عضلات کمر استفاده کند. با کمک این آزمایش‌ها پزشک می تواند بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری کبد یا کلیه را که میتوانند باعث گرفتگی عضلات کمر شوند، شناسایی کند. در برخی از موارد نادر نیز پزشک ممکن است از آزمایش تصویربرداری بنام ام آر آی (MRI) استفاده کند تا ببیند آیا مشکلات و اختلالات سیستم اعصاب (عصب‌ها) باعث گرفتگی عضلات کمر هستند  یا خیر. پزشک باید علاوه بر سابقه‌ی پزشکی و داروهای مصرفی شما، در مورد موارد زیر نیز اطلاع داشته باشد:

• شدت درد چقدر است؟
• گرفتگی عضلات کمر چه زمانی رخ می دهد (مثلاً شب‌ها؟ یا بعد از ورزش کردن؟).
• گرفتگی عضلات کمر چقدر طول می کشد؟
• گرفتگی عضلات کمر با چه حسی همراه است؟
• گرفتگی عضلات کمر از چه زمانی شروع شده است؟
• سایر علائمی که دارید کدامند؟

درمان گرفتگی عضلات کمر

گرفتگی عضلات کمر ممکن است در هر حالتی رخ دهد، مثلا شما در حین ورزش کردن باشید، نشسته باشید، یا حتی خواب باشید. معمولا گرفتگی عضلات کمر بدون درمان دارویی نیز برطرف می شود. شما می توانید درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر را به راحتی در خانه تسکین دهید. از این رو، برخی از روش‌های درمانی وجود دارند که شما می توانید در خانه آنها را برای خلاص شدن از گرفتگی عضلات کمر انجام دهید:

استراحت کوتاه مدت

درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر می تواند فعالیت‌های روزمره یا حتی حرکت کردن را نیز مختل کند. نادیده گرفتن این درد و ادامه دادن به فعالیت ممکن است منجر به آسیب بیشتر و طولانی شدن زمان بهبودی شود. بجای تلاش برای غلبه کردن بر درد، استراحت کنید. مثلا یک روز را در منزل بمانید و استراحت کنید و به یاد داشته باشید که تنها به اندازه‌ای که تحملش را دارید حرکت کنید، مثلا پیاده روی کوتاه انجام دهید. عدم تحرک طولانی مدت نیز می تواند منجر به خشکی و سفتی عضلات شود که این امر درد را تشدید خواهد کرد. به طور کلی پیاده روی فعالیت ملایمی برای عضلات کمر است که میتواند با تسریع گردش خون موجب تسریع روند بهبودی نیز بشود. با این حال، باید توجه داشته باشید که پیاده روی بروی سطح ناهموار یا شیب رو به بالا نیز میتواند گرفتگی عضلات را تشدید کند. اگر چنین مواردی رخ دهد باید نکات و مواردی که باعث تشدید علائم شما میشوند را شناسایی کرده و تا حد امکان از آنها اجتناب کنید.

حرکات کششی

زمانی که این حرکات به صورت کنترل شده و با افزایش تدریجی انجام شوند، برای تسکین گرفتگی عضلات کمر فواید متعددی خواهند داشت از جمله: تقویت عضلات حمایت کننده از ستون فقرات، کاهش فشار وارده بر ستون فقرات و مفاصل فاست، کاهش خشکی و سفتی عضلات و بهبود دامنه حرکتی، بهبود گردش خون جهت توزیع بهتر مواد مغذی در سراسر بدن مخصوصا به دیسک‌های ستون فقرات، ترشح اندورفین در بدن که می تواند به طور طبیعی گرفتگی عضلات پشت را تسکین دهد و نهایتا کاهش تعداد دفعات گرفتگی عضلات کمر و کاهش شدت گرفتگی عضلات کمر در صورت وقوع گرفتگی. این تمرینات کششی عبارتند از:

حرکت گربه – گاو

این حرکت ملایم برای ستون فقرات، یک راه عالی برای گرم کردن بدن برای حرکت‌های سخت تر است که در عین حال سفتی عضلات قسمت میانی کمر را از بین می برد.

پل زدن غیرفعال

پس از یک روز طولانی در محل کار، حرکت پل زدن غیرفعال میتواند به کاهش فشار و تنش عضلات کمک کند. این حالت را تا هر زمان که دوست دارید و ترجیحا حداقل بمدت ۳ دقیقه حفظ کنید. گنجاندن این حرکت در برنامه ورزشی روزانه منجر میشود تا انعطاف پذیری عضلات کمر خود را به طور چشمگیری افزایش دهید و تنش و فشار را از روی عضلات کمر خود کاهش دهید.

چرخش به طرفین در حالت نشسته

چرخش نیز یک راه عالی برای کاهش تنش و فشار و بهبود انعطاف پذیری عضلات میانی بدن است. فلسفه یوگا این است که چنین چرخش‌هایی به بهبود عملکرد ارگان‌های داخلی کمک می کند و سم زدایی بدن را تسریع می کند.

ژست کامل کبرا

این خمیدگی ملایم نیزهم باعث کشش و هم تقویت عضلات کمر می شود.

حرکت پل

حرکت دیگری که باعث رفع گرفتگی کمر و تقویت عضلات کمر میشود، حرکت پل است که گرفتگی را به طور ملایم رفع میکند. این حرکت فشار کمتری نیز به گردن وارد میکند. حتما به یک نقطه در سقف خیره شوید و سر خود را نچرخانید.

ماساژ

ماساژ دادن ناحیه‌ی آسیب دیده با دست یا غلتک میتواند گردش خون را افزایش دهد، عضلات را شل کند، دامنه حرکتی را بهبود بخشد و درد را تسکین دهد. ماساژتراپی همچنین موجب ترشح اندورفین میشود که سیگنال‌های درد را در سیستم عصبی کاهش می دهد. ماساژ عصبی عضلانی بویژه برای تسکین درد عضلات کمر مفید است.

پیاده روی

پیاده روی و تحرک داشتن در طول روز،‌ برای بهبود عملکرد و سالم نگه داشتن ساختارهای ستون فقرات حائز اهمیت است. حتی پیاده روی کوتاه مدت اما مکرر نیز میتواند مفید واقع شود. پیاده روی به مدت ۳ الی ۵ دقیقه برای چندین مرتبه در روز میتواند خشکی و سفتی عضلات کمر را رفع کند و درد را نیز تسکین دهد.

اعمال کیسه یخ

استفاده از کیسه یخ پیچیده شده در حوله نیز می تواند درد شدید را تسکین دهد. سرما درمانی به نوبه‌ی خود میتواند درد و التهاب موضعی را کاهش دهد. برای این منظور شما میتوانید از کیسه یخ‌های موجود در بازار یا صرفا از یخ‌های خانگی استفاده کنید. کیسه یخ را به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه بر روی ناحیه اعمال کنید و سپس وقفه‌ای چند ساعته برای اعمال مجدد آن ایجاد کنید.

گرما درمانی

استفاده از کیسه آب گرم یا پد حرارتی در ناحیه‌ی آسیب دیده نیز می تواند با افزایش جریان خود موجب تسکین درد شود. همانند سرما درمانی، گرما درمانی را نیز هر بار به ۱۵ الی ۲۰ دقیقه اعمال محدود کنید و برای استفاده‌ی مجدد وقفه‌ای حداقل چند ساعته ایجاد کنید. اگر از پدهای حرارتی موجود در بازار استفاده میکنید حتما راهنمای استفاده از آن را به دقت مطالعه کنید.

داروها

میتوانید مسکن‌هایی نظیر ایبوپروفن و استامینوفن مصرف کنید. داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی NSAIDs)) نیز میتوانند به کاهش التهاب و درد کمک کنند. نمونه‌هایی از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) که بدون نسخه نیز در دسترس هستند عبارتند از ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین. برای برخی از افراد مصرف استامینوفن (که درد را برطرف می کند اما التهاب را برطرف نمی کند) موثرتر عمل می کند.

تزریق بلوک عصبی

اگر درد شما شدید باشد، باید تزریق بلوک عصبی انجام شود. این تزریق فقط باید توسط پزشک مجرب انجام شود.

پیشگیری از گرفتگی عضلات کمر

اقداماتی که در منزل میتوانید برای پیشگیری از بروز گرفتگی کمر یا برای تسکین عضلات کمر انجام دهید شامل موارد زیر است:

• اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های  کافئین دار
• اجتناب از ورزش کردن در هوای گرم
• اجتناب از مصرف داروهایی که به عنوان یک عارضه جانبی باعث گرفتگی عضلات کمر می شوند.
• مصرف زیاد آب قبل و حین ورزش کردن
• برای جلوگیری از گرفتگی کمر در شب، انجام تمرینات و حرکاتی که موجب افزایش انعطاف پذیری عضلات کمر می شوند.
• به آرامی ناحیه‌ی گرفتگی عضله را ماساژ دهید تا گرفتگی رفع شود.
• توقف فعالیتی که باعث گرفتگی عضلات می شود.
• کشش عضلات قبل و بعد از ورزش
• جهت رسیدن به تناسب اندام کلی، ورزش کنید.
• حین ورزش و پیاده روی کفش‌های مناسبی بپوشید.
• وزن خود را در محدوده سالم نگه دارید.
• اگر رو به پشت می خوابید از بالش استفاده کنید تا انگشتان پا به سمت بالا باشد. اگر رو به شکم می خوابید، پاهای خود را از انتهای تخت آویزان کنید.

اگر شب‌ها دچار گرفتگی عضلات کمر می شوید، حرکات کششی می تواند از گرفتگی عضلات در طول شب جلوگیری کند.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر گرفتگی عضلات کمر شما به قدری شدید و مکرر باشد که زندگی عادی یا خواب شما را مختل کند، در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین در صورت مشاهده‌ی علائم زیر باید فورا به پزشک مراجعه کنید:

• گرفتگی عضلات بیش از 10 دقیقه طول میکشد و با درد قابل توجهی همراه است.
• گرفتگی عضلات حتی با ورزش، ماساژ و هیدراتاسیون نیز بهبود نمی یابد.
• گرفتگی عضلات پس از تماس شما با یک عامل عفونی یا سم (مانند مواد شیمیایی یا داروها) رخ می دهد.
• اگر اختلالات حجم مایع بدن یا عدم تعادل الکترولیتی دارید که از آن آگاه هستید.

اگر نگران این موضوع هستید که امکان دارد گرفتگی عضلات کمر شما ناشی از یک بیماری جدی زمینه‌ای باشد، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

سوالات متداول

چرا به طور مداوم دچار گرفتگی عضلات کمر می شوم؟

این حالت می تواند دلایل متعددی داشته باشد از جمله، حالات و وضعیت بدنی نامناسب، استفاده بیش از حد از عضلات کمر و رگ به رگ شدن و کشیدگی عضلات کمر. افرادی که به طور مداوم دچار گرفتگی یا درد عضلات کمر می شوند باید به پزشک مراجعه کنند تا تحت درمان قرار بگیرند. گرفتگی عضلات کمر این حس را دارد که عضلات شما در حال انقباض یا حرکت هستند.

گرفتگی عضلات کمر چه حسی دارد؟

گرفتگی عضلات کمر با سفتی ناگهانی کمر همراه است و معمولا سفتی عضلات گاها به قدری زیاد می شود که مانع از حرکت طبیعی فرد می شود. این گرفتگی ممکن است چند ساعت تا چند روز طول بکشد.

آیا کم آبی بدن می تواند باعث گرفتگی عضلات کمر شود؟

کم آبی می تواند نقش مهمی در گرفتگی عضلات کمر، ران و ساق پا داشته باشد و باعث گرفتگی عضلات شود. توجه داشته باشید که مفاصل و دیسک های ستون فقرات نیز برای اینکه عملکرد درستی داشته باشند به دریافت مایعات کافی نیاز دارند.

آیا گرفتگی عضلات کمر، عارضه‌ی جدی است؟

گرفتگی عضلات کمر میتواند ناشی از فتق دیسک در ستون فقرات باشد که موجب ایجاد التهاب و انقباض در عضلات میشود. با این حال، در بیشتر موارد، گرفتگی عضلانی در پشت نشانه یک آسیب خفیف عضلانی، مانند رگ به رگ شدن است.

مصرف چه داروهایی برای رفع گرفتگی عضلات کمر خوب است؟

برخی از رایج ترین داروهای شل کننده عضلانی مورد استفاده سیکلوبنزاپرین، باکلوفن، گاباپنتین متاکسالون و تیزانیدین هستند. این داروها به کاهش گرفتگی عضلات کمک میکنند.

گرفتگی عضلات چقدر طول می کشد؟

گرفتگی عضلات معمولاً از چند ثانیه تا 15 دقیقه یا بیشتر طول می کشد و ممکن است چندین بار قبل از از بین رفتن عود کند.

کمبود چه موادی میتواند باعث گرفتگی عضلات کمر شود؟

کمبود منیزیم میتواند موجب انقباضات عضلانی، لرزش و گرفتگی عضلات شود.

چه بیماری‌هایی باعث گرفتگی عضلات کمر می شود؟

گرفتگی عضلانی می تواند نشانه‌ی ابتلا به بیماری‌های متعددی باشد. اغلب بیماری‌ها با فشار عضلانی همراه هستند اما گرفتگی عضلانی میتواند نشانه‌ی اختلال در گردش خون و بیماری کبد نیزباشد.

مصرف چه غذاهایی به رفع گرفتگی عضلات کمر کمک می کند؟

۸ ماده غذایی که ممکن است به رفع گرفتگی عضلات کمر کمک کنند عبارتند از جمله آووکادو، هندوانه، آب نارگیل، سیب زمینی شیرین، ماست یونانی، آب قلم، میوه پاپایا و برگ چغندر.

حین گرفتگی عضلات کمر چگونه باید خوابید؟

اگر به پهلو می خوابید، بالش را بین زانوهای خود قرار دهید. اگر رو به پشت میخوابید، بالشی را زیر زانوهای خود قرار دهید یا یک حوله کوچک را جمع کنید و آن را زیر قسمت گودی کمر خود قرار دهید. از خوابیدن روی شکم خودداری کنید زیرا فشار زیادی به کمر شما وارد می کند.