در صورت انجام درمانهای موثر، میتوان از سکته مغزی پیشگیری کرد.
سکته مغزی زمانی رخ میدهد که خونرسانی به یک قسمتی از مغز قطع یا کاهش مییابد. این مشکل باعث میشود که اکسیژن و مواد غذایی به بافت مغز تامین نشود. سلولهای مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مرگ میکنند.
علائم و نشانه های سکته های مغزی
اگر شما یا کسی که با او هستید ممکن است دچار این مشکل شده باشد، باید از زمان شروع علائم توجه داشته باشید. برخی از گزینه های درمانی هنگامی موثر هستند که بلافاصله پس از شروع سکته مغزی آغاز شوند :
این علائم و نشانه ها عبارتند از :
مشکل در صحبت کردن و درک آنچه دیگران می گویند
فردی که دچار سکته مغزی شده است، ممکن است دچار سردرگمی شود، کلمات خود را اشتباه بگیرید یا در درک گفتار دچار مشکل شود.
فلج یا بی حسی صورت، بازو یا پا
ممکن است بی حسی، ضعف یا فلج ناگهانی در صورت، بازو یا پا ایجاد شود. به وجود آمدن چنین مشکلی اغلب فقط یک طرف بدن را درگیر می کند. باید سعی شود همزمان دو دست را بالای سر خود قرار داد. اگر نتوان هر کدام از دست ها را بالا نگه داشت و یک دست شروع به افتادن کند، می تواند نشان از این مشکل باشد. همچنین، هنگام تلاش برای لبخند زدن ممکن است یک طرف دهان دچار افتادگی شود.
مشکلات بینایی در یک یا هر دو چشم
ممکن است به طور ناگهانی بینایی در یک یا هر دو چشم تار یا سیاه شود، یا ممکن است است فرد دچار دو بینی شود.
سردرد ناگهانی و شدید
سردرد ناگهانی ممکن است با استفراغ، سرگیجه یا تغییر هوشیاری همراه باشد. این علائم می تواند نیز نتیجه این مشکل باشد.
مشکل در راه رفتن
ممکن است دچار لغزش شوید یا تعادل خود را از دست بدهید. همچنین ممکن است دچار سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن هماهنگی شوید.
چه عللی می تواند سبب سکته مغزی شود؟
سکته مغزی می تواند دو علت اصلی داشته باشد :
- انسداد شریان (سکته مغزی ایسکمیک)
- نشت یا ترکیدن رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک)
در برخی از افراد ممکن است فقط یک اختلال موقتی در جریان خون در مغزشان یه وجود آمده باشد که به عنوان حمله ایسکمی گذرا (TIA) شناخته می شود و علائم پایداری ایجاد نمی کند.
سکته مغزی ایسکمیک
این شایع ترین نوع این بیماری است. این اتفاق زمانی می افتد که عروق خونی مغز تنگ یا مسدود می شوند و باعث کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) شده باشند. انسداد یا تنگ شدن عروق خونی ناشی از رسوبات چربی در عروق خونی یا لخته شدن خون یا بقایای دیگر است که از طریق جریان خون شما حرکت می کند و در رگ های خونی مغز شما قرار می گیرد.
برخی تحقیقات اولیه نشان می دهد که عفونت COVID-19 ممکن است علت احتمالی سکته مغزی ایسکمیک باشد، اما برای اطمینان بیش تر نیازمند مطالعات دقیق تر و بیش تری است.
سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک زمانی رخ می دهد که رگ خونی در مغز نشت کرده و یا پاره شود. خونریزی مغزی می تواند ناشی از بسیاری از شرایطی باشد که بر عروق خونی تأثیر می گذارد. عوامل مرتبط با سکته مغزی هموراژیک عبارتند از :
- رسوبات پروتئینی در دیواره رگ های خونی و ضعف دیواره عروق (آنژیوپاتی آمیلوئید مغزی)
- درمان بیش از حد با داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقاد)
- برآمدگی در نقاط ضعیف دیواره عروق خونی (آنوریسم)
- خونریزی مغزی در اثر سکته مغزی ایسکمیک
- تروما (مانند تصادف رانندگی)
- فشار خون بالای کنترل نشده
یکی از علل نادر خونریزی مغزی، پارگی و درهم تنیدگی غیرطبیعی عروق خونی با دیواره نازک (ناهنجاری شریانی وریدی) است.
حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
حمله ایسکمیک گذرا (TIA)، که گاهی به عنوان سکته مغزی نیز شناخته میشود، یک دوره موقت از علائم است که مشابه علائم سکته مغزی است. TIA به طور کامل آسیب دائمی ایجاد نمیکند. این حملات به دلیل کاهش موقتی خونرسانی به یک بخشی از مغز رخ میدهند و ممکن است به مدت پنج دقیقه طول بکشند.
همانند سکته مغزی ایسکمیک، حمله ایسکمیک گذرا در مواقعی رخ میدهد که لخته یا بقایای جریان خون در یک بخش از سیستم عروق خونی کاهش یا مسدود شده باشد.
تشخیص اینکه آیا فرد دچار سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا شده است یا خیر، تنها بر اساس علائم ممکن نیست. اگر فرد دچار سکته مغزی شده باشد، این به این معناست که یکی از شرایینی که به مغز میرسد به طور جزئی مسدود یا تنگ شده است. داشتن حمله ایسکمیک گذرا خطر سکته مغزی کامل را در آینده افزایش میدهد.
چه عواملی می تواتد خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد؟
عوامل زیادی می توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند که عبارتند از :
- دیابت
- کلسترول بالا
- فشار خون بالا
- عدم تحرک بدنی
- آپنه انسدادی خواب
- داشتن اضافه وزن یا چاقی
- عوامل خطرساز سبک زندگی
- نوشیدن زیاد یا زیاد نوشیدن الکل
- سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
- استفاده از داروهای غیرقانونی مانند کوکائین و مت آمفتامین
بیماریهای قلبی عروقی، شامل :
- نقایص قلبی
- عفونت قلبی
- نارسایی قلبی
- ابتلا به کووید ۱۹
- حمله قلبی یا حمله ایسکمی گذرا
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی
- یا ریتم غیرطبیعی قلب مانند فیبریلاسیون دهلیزی
سایر عوامل مرتبط با افزایش خطر سکته مغزی عبارتند از :
سن : افراد ۵۵ سال به بالا بیشتر از افراد جوان در معرض خطر سکته مغزی هستند.
نژاد : آمریکایی های آفریقایی تبار بیشتر از سایر نژادها دچار سکته مغزی می شوند.
رابطه جنسی : مردان بیشتر از زنان در معرض سکته مغزی هستند. زنان معمولاً هنگام سکته مغزی بزرگتر می شوند و احتمال مرگ آنها بر اثر سکته مغزی بیشتر از مردان است.
هورمون ها : استفاده از قرص های ضد بارداری یا درمان های هورمونی که شامل استروژن است، خطر سکته مغزی را افزایش می دهد.
عوارض ناشی از سکته مغزی چیست؟
بسته به مدت زمانی که مغز جریان خون ندارد و کدام قسمت تحت تأثیر قرار گرفته است، سکته مغزی گاهی اوقات می تواند باعث ناتوانی موقت یا دائمی شود. عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد :
فلج شدن یا ناتوان ماندن از حرکت ماهیچه ها
ممکن است در یک طرف بدن خود فلج شوید یا کنترل برخی از ماهیچه ها مانند عضلات یک طرف صورت یا یک دست خود را از دست بدهید.
مشکل در صحبت کردن یا بلعیدن
سکته مغزی ممکن است بر کنترل ماهیچه های دهان و گلو تأثیر بگذارد و صحبت کردن واضح، بلع یا غذا خوردن را برای شما دشوار کند. همچنین ممکن است با زبان از جمله صحبت کردن یا درک گفتار، خواندن و یا نوشتن را دچار مشکل کند.
از دست دادن حافظه یا مشکلات تفکر
بسیاری از افرادی که دچار سکته مغزی شده اند تا حدودی از دست دادن حافظه را تجربه می کنند. دیگران ممکن است در تفکر، استدلال، قضاوت و درک مفاهیم دچار مشکل شوند.
مشکلات عاطفی
افرادی که دچار سکته مغزی شده اند ممکن است در کنترل احساسات خود با مشکلات بیشتری روبرو شوند یا ممکن است دچار افسردگی شوند.
درد، بی حسی یا سایر احساسات غیر معمول
ممکن است در قسمت هایی از بدن که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند رخ دهد. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی سبب از دست رفتن حس در بازوی چپ شود، ممکن است سبب سوزن سوزن شدن ناراحت کننده در آن بازو شود.
تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود
افرادی که سکته مغزی کرده اند ممکن است بیشتر گوشه گیر شوند. آنها ممکن است در نظافت و کارهای روزانه به کمک نیاز داشته باشند.
چه روش هایی برای تشخیص هر چه زودتر سکته مغزی وجود دارد؟
مراجعه به بیمارستان و ویزیت توسط پزشکان متخصص می تواند در تشخیص نوع سکته مغزی بسیار کارآمد و موثر باشد. این بدان معناست که فرد بلافاصله پس از ورود، سی تی اسکن یا آزمایش تصویربرداری دیگری خواهد داشت. پزشکان همچنین باید سایر علل احتمالی علائم مانند تومور مغزی یا واکنش دارویی را رد کنند.
برخی از آزمایش هایی که ممکن است برای فرد انجام شود، عبارت است از :
معاینه فیزیکی
پزشک آزمایش های متعددی همچون گوش دادن به قلب و بررسی فشار خون را انجام می دهد. همچنین یک معاینه عصبی خواهید باعث می شود تا پزشک متوجه این مساله شود که سکته مغزی احتمالی چگونه بر سیستم عصبی تأثیر می گذارد.
آزمایش خون
ممکن است پزشک چندین آزمایش خون برای شما تجویز کرده باشد، از جمله این آزمایش ها، برای بررسی سرعت لخته شدن خون، بالا یا پایین بودن قند خون و عفونت صورت می پذیرد.
اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT)
سی تی اسکن از یک سری اشعه ایکس برای ایجاد تصویری دقیق از مغز شما استفاده می کند. سی تی اسکن می تواند خونریزی در مغز، سکته مغزی ایسکمیک ، تومور یا سایر شرایط را نشان دهد. پزشکان ممکن است یک رنگ به جریان خون شما تزریق کنند تا رگ های خونی در گردن و مغز شما را با جزئیات بیشتری مشاهده کنند (آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری).
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
MRI از امواج رادیویی قوی و آهنربا برای ایجاد نمای دقیق از مغز استفاده می کند. MRI می تواند بافت مغزی آسیب دیده در اثر سکته مغزی ایسکمیک و خونریزی مغزی را تشخیص دهد. پزشک ممکن است یک رنگ را به رگ خونی تزریق کند تا رگ ها و سیاهرگ ها را مشاهده کرده و جریان خون را مشخص نماید. (آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی یا ونوگرافی رزونانس مغناطیسی).
سونوگرافی کاروتید
در این آزمایش، امواج صوتی تصاویر مفصلی از داخل شریان های کاروتید در گردن ایجاد می کند. این آزمایش، تجمع رسوبات چربی (پلاک ها) و جریان خون در شریان های کاروتید را نشان می دهد.
آنژیوگرافی مغزی
در این آزمایش، پزشک یک لوله نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) را از طریق یک برش کوچک و معمولاً در کشاله ران وارد می کند و آن را از طریق شریان های اصلی و داخل شریان کاروتید یا مهره ای هدایت می کند. سپس پزشک رنگ را به رگ های خونی تزریق کرده تا تحت تصویربرداری اشعه ایکس قابل مشاهده باشد. این روش نمای مفصلی از شریان های مغز و گردن را ارائه می دهد.
اکوکاردیوگرام
اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق، از قلب فرد کمک می گیرد. اکوکاردیوگرام می تواند نشانی از لخته در قلب پیدا کند که ممکن است از قلب به مغز منتقل شده و باعث سکته مغزی شود.
آیا روش درمانی برای درمان سکته مغزی وجود دارد؟
بسته به اینکه سکته مغزی ایسکمیک بوده و یا شامل خونریزی مغزی (هموراژیک) است، باید روش درمانی متناسب با آن در سریع ترین زمان ممکن صورت گیرد.
درمان سکته مغزی ایسکمیک
برای درمان سکته مغزی ایسکمیک، پزشکان باید به سرعت جریان خون را به مغز بازگردانند. این کار ممکن است با موارد زیر انجام شود :
داروهای اورژانسی
درمان با داروهای قادر به حل لخته خونی میبایست در ۴.۵ ساعت از زمان شروع علائم، از طریق تزریق وریدی انجام شود. هر چه این داروها به زودی تجویز شوند، بهتر است. درمان سریع نه تنها احتمال بقاء شما را افزایش میدهد، بلکه ممکن است عوارض را نیز کاهش دهد.
تزریق وریدی آلتپلاز (نیز به نام tPA شناخته میشود)، که یک فعالکننده پلاسمینوژن بافتی نوترکیب است، درمان استاندارد برای سکته مغزی ایسکمیک است. تزریق tPA معمولاً در سه ساعت اول از شروع علائم، از طریق ورید بازو انجام میشود. در برخی موارد، ممکن است tPA تا ۴.۵ ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی تجویز شود.
این دارو با حل لخته خونی، جریان خون را بهبود میبخشد. با سریع برطرف کردن علت سکته، ممکن است به افراد در بهبود کامل سکته کمک کند. پزشک برای تعیین میزان مناسبی که tPA را برای شما تجویز کند، خطرات خاصی مانند خونریزی مغزی را در نظر میگیرد.
روش های اورژانسی اندوواسکولار
گاهی پزشکان سکته های ایسکمیک را مستقیماً در داخل رگ خونی مسدود شده درمان می کنند. درمان درون عروقی به طور قابل توجهی نتایج را بهبود می بخشد و ناتوانی طولانی مدت را پس از سکته مغزی ایسکمیک کاهش می دهد. این مراحل باید در اسرع وقت انجام شوند :
- داروهایی که مستقیماً به مغز منتقل می شوند. پزشکان یک لوله باریک و بلند (کاتتر) را از طریق شریان در کشاله ران وارد می کنند و آن را به مغز می رسانند تا tPA را مستقیماً در محل سکته مغزی منتقل کند. این درمان تا حدودی بیشتر از tPA تزریقی است، اما هنوز محدود است.
- برداشتن لخته با استریت رتریور. پزشکان می توانند از دستگاهی متصل به کاتتر برای برداشتن مستقیم لخته از رگ خونی مسدود شده در مغز استفاده کنند. این روش به ویژه برای افرادی که دارای لخته های بزرگ هستند و نمی توانند به طور کامل با tPA حل شوند مفید است. این روش اغلب در ترکیب با تزریق tPA انجام می شود.
پزشکان ممکن است آزمایشات تصویربرداری پرفیوژن (انجام شده با CT یا MRI) را برای کمک به تعیین میزان احتمال استفاده افراد از درمان اندوواسکولار توصیه کنند.
