استخوان، یک بافت زنده است که متشکل از سلول‌های فعال است و به طور مداوم تجدید میشود. در صورتی که تولید استخوان جدید با میزان استخوانی که از بین می‌رود در تعادل نباشد، پوکی استخوان رخ می‌دهد. پوکی استخوان باعث ضعف و شکنندگی استخوان‌ها میشود به طوری که حوادث روزمره مانند افتادن به زمین و در موارد شدیدتر، فشارهای کمتر مانند خم شدن یا حتی سرفه نیز می‌تواند باعث شکستگی استخوان شود. پوکی استخوان بر اساس جنسیت تمایز نمی‌کند و می‌تواند مردان و زنان از هر سن و قشری را تحت تأثیر قرار دهد. در صورتی که پوکی استخوان باعث ضعف مهره‌ها شود، بخش بالایی از ستون فقرات را درگیر کرده و باعث خم شدن پشت بدن میشود. یکبار ایجاد شده، این عارضه قابلیت بازگشت به حالت اولیه را ندارد و هیچ روشی نمی‌تواند ستون فقرات را مجدداً به حالت صاف بازگرداند. در این مقاله شما می‌توانید با علائم، علت، تشخیص، درمان و پیشگیری از پوکی استخوان آشنا شوید.
علائم پوکی استخوان
پوکی استخوان در واقع یک بیماری خاموش است، زیرا تا زمانی که یک یا چند مهره دچار آسیب نشده و یا استخوان نشکند هیچ علامتی ندارد. از جمله علائم شکستگی مهره می‌توان به کمردرد شدید، کوتاه شدن قد و یا ناهنجاری‌های ستون فقرات مانند خمیدگی پشت اشاره کرد.
استخوان‌هایی که تحت تأثیر پوکی استخوان قرار گرفته‌اند، ممکن است بسیار شکننده شوند. این شکستگی‌ها گاهی خود به خود و یا در نتیجه موارد زیر رخ می‌دهد:
- زمین خوردن آرام و یا افتادن از ارتفاع کم که در حالت عادی موجب شکستگی استخوان سالم نمی‌شود.
- حرکات معمولی مانند خم شدن، بلند شدن و یا حتی سرفه کردن.
علت پوکی استخوان
سلول‌های استخوانی در حال تخریب و بازسازی هستند، به این معنی که استخوان جدیدی ساخته میشود و استخوان قدیمی تخریب میشود. در دوران جوانی، بدن قبل از تجزیه استخوان قدیمی، استخوان جدید را ساخته و به این ترتیب توده استخوانی افزایش مییابد. اما پس از بیست سالگی، این روند به طور کندتری ادامه مییابد و بیشتر افراد در سن ۳۰ سالگی به اوج توده استخوانی خود می‌رسند. با پیشروی سن، توده استخوانی کم کم کاهش مییابد و قبل از اینکه تولید شود، استخوان قدیمی تخریب میشود.
احتمال ابتلا به پوکی استخوان تا حدی به میزان توده استخوانی شما در جوانی بستگی دارد. میزان توده استخوانی معمولاً ارثی است و در قومیت و نژادهای مختلف نیز متفاوت است. هر چه توده استخوانی شما بیشتر باشد، ذخیره بیشتری دارید و با افزایش سن احتمال ابتلا به پوکی استخوان برای شما کمتر میشود.
کمبود کلسیم نیز در ایجاد پوکی استخوان نقش دارد. استفاده نکردن از مواد غذایی حاوی کلسیم موجب کاهش تراکم استخوان شده و خطر ایجاد شکستگی را افزایش می‌دهد. رژیم‌های سنگین و کاهش وزن شدید نیز باعث ضعیف شدن و کاهش تراکم استخوان در مردان و زنان میشود.
عوامل افزایش دهنده ایجاد پوکی استخوان
برخی از عوامل نظیر سن، نژاد، سبک زندگی و وضعیت سلامت فرد در ایجاد پوکی استخوان بسیار مؤثر هستند.
عوامل خطرغیرقابل تغییر
برخی از عوامل ایجاد کننده پوکی استخوان خارج از کنترل شما است، مانند:
- جنسیت: زنان بسیار بیشتر از مردان در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند.
- سن: افزایش سن، خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
- نژاد: افراد سفیدپوست و آسیایی تبار معمولاً بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما (مادر، پدر،خواهر و..) مبتلا به پوکی استخوان باشد(به خصوص اگر پدر یا مادرتان به خاطر این بیماری استخوان لگنشان شکسته باشد) احتمال اینکه شما نیز در معرض خطر این بیماری باشید، افزایش مییابد.
- سایز بدن: افرادی که سایز بدنی کوچک دارند بیشتر در معرض خطر این بیماری قرار می گیرند، زیرا ممکن است که ذخیره توده استخوانی کمتری داشته باشند.
سطح هورمون
پوکی استخوان در افرادی که هورمون‌های خاصی در بدنشان کم و زیاد می شود، شایع تر است؛ مانند:
- هورمون‌های جنسی: کاهش سطح هورمون‌های جنسی باعث ضعیف شدن استخوان می شود. کاهش سطح استروژن در زنان به خصوص در دوران یائسگی یکی از اصلی ترین احتمالات برای ابتلا به پوکی استخوان است. همچنین روش‌های درمانی برای سرطان پروستات که سطح تستوسترون را در مردان کاهش داده و درمان‌های سرطان سینه که سطح استروژن را در زنان کاهش می‌دهد، احتمالاً کاهش تراکم استخوان را تسریع می‌کند.
- مشکلات تیروئید: افزایش بیش از حد هورمون تیروئید در بدن می تواند موجب تحلیل استخوان شود. اگر تیروئید شما بیش از حد فعال باشد و یا اگر برای درمان کم کاری تیروئید از داروهای هورمونی استفاده می کنید، احتمال ایجاد پوکی استخوان برای شما افزایش می یابد.
- سایر غدد: ایجاد پوکی استخوان ارتباط مستقیمی با فعالیت بیش از حد غدد پاراتیروئید و فوق کلیوی دارد.
فاکتورهای غذایی
پوکی استخوان در افرادی که دارای موارد زیر هستند بیشتر اتفاق می افتد:
- مصرف کم کلسیم: کمبود کلسیم بدن، آن هم به مدت طولانی، نقش مهمی در ایجاد پوکی استخوان دارد. مصرف کم کلسیم موجب کاهش تراکم استخوان شده و در نتیجه خطر شکستگی نیز افزایش می یابد.
- اختلالات اشتها: کم غذایی و کاهش وزن شدید باعث ضعیف شدن استخوان در مردان و زنان می شود.
- جراحی دستگاه گوارش: جراحی برای کاهش اندازه معده یا برداشتن بخشی از روده، سطح جذب مواد مغذی نظیر کلسیم را محدود می‌کند. این جراحی‌ها معمولاً برای کمک به کاهش وزن و سایر اختلالات گوارشی انجام می شوند.
استروئیدها و سایر داروها
استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئید خوراکی یا تزریقی، مانند پردنیزون و کورتیزون، موجب اختلال در روند بازسازی استخوان میشود. پوکی استخوان همچنین با داروهایی که برای مبارزه با بیماری های زیر استفاده می شود نیز مرتبط است:
- تشنج
- رفلاکس معده
- سرطان
- داروی مخصوص پیوند عضو
شرایط پزشکی خاص
احتمال ایجاد پوکی استخوان در افرادی که مشکلات پزشکی خاصی دارند بیشتر است، مانند:
- بیماری سلیاک
- بیماری التهابی روده
- بیماری کلیوی یا کبدی
- سرطان
- سرطان مولتیپل میلوما
- روماتیسم مفصلی
نوع سبک زندگی
برخی از عادت‌های نامناسب در زندگی می توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند. مانند:
- زندگی کم تحرک: افرادی که زمان زیادی را به صورت نشسته و درازکشیده می گذرانند نسبت به سایر افراد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. هرگونه فعالیت که موجب افزایش تعادل و وضعیت بدنی مناسب می شود، برای استخوان‌های شما مفید است به خصوص پیاده روی، دویدن، پریدن، رقصیدن و وزنه برداری.
- زیاده روی در مصرف الکل: استفاده از نوشیدنی‌های الکل دار(به خصوص دوبار در روز) خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد.
- مصرف تنباکو: مشخص نیست که دقیقاً تنباکو چه تأثیری بر میزان تراکم استخوان‌ها می گذارد، اما تحقیقات نشان داده است که مصرف تنباکو به ضعیف شدن استخوان‌ها کمک می‌کند.
چه زمانی برای پوکی استخوان به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که دچار یائسگی زودرس شده‌اید یا به مدت چند ماه مشخص از داروی کورتیکواستروئید استفاده کرده‌اید، اگر هر کدام از والدین شما دچار شکستگی استخوان لگن شده اند، لازم است که با پزشک خود در مورد پوکی استخوان صحبت کنید.
چه نوع پزشکی پوکی استخوان را درمان می کند؟
پزشکانی که متخصص پوکی استخوان هستند عبارت اند از:
- متخصصین غدد که مسائل مربوط به غدد و هورمون‌ها را بررسی و درمان می کنند.
- متخصصین مخصوص سالمندان که در مراقبت از تمام جنبه‌های سلامت در سالمندان تخصص دارند.
- متخصصین زنان و زایمان که در تشخیص و درمان بیماری‌های دستگاه تناسلی زنان تخصص دارند.
- پرستارانی که در کمک به افراد برای درک وضعیت بدن و برنامه‌های درمانی تخصص دارند.
- کاردرمانگران که نقش آموزش افراد برای محافظت از مفاصل، کاهش درد و انجام فعالیت‌های روزمره زندگی را بر عهده دارند.
- ارتوپدهایی که در خصوص درمان و بیماری‌های مرتبط با آسیب‌های استخوانی و مفاصل تخصص دارند.
- متخصصین طب فیزیکی و توانبخشی.
- فیزیوتراپیست‌هایی که به بهبود عملکرد مفاصل کمک می کنند.
- پزشکان عمومی مانند پزشک خانواده یا متخصص داخلی.
- روماتولوژیست‌هایی که در درمان آرتریت و سایر بیماری‌های مرتبط با استخوان، مفاصل و ماهیچه‌ها تخصص دارند.
آماده شدن برای ویزیت
احتمالاً پزشک شما، تست تراکم استخوان را به شما پیشنهاد خواهد داد. غربالگری پوکی استخوان به تمام زنان بالای ۶۵ سال توصیه میشود. همچنین، مردان بالای ۷۰ سال، به ویژه اگر مشکلات سلامتی دارند، بهتر است تست غربالگری را انجام دهند تا از پوکی استخوان جلوگیری کنند. در صورتی که پس از آسیب جزئی مانند سقوط ساده، شکستگی استخوان رخ داده است، مناسب است که تست تراکم استخوان را انجام دهید تا با استفاده از آن، خطر شکستگی‌های بیشتر را کاهش دهید.
اگر تست نشان دهد که تراکم استخوان بسیار پایین است یا نتایج دیگری نیز نشان دهد، ممکن است نیازمند مراجعه به پزشک متخصص در اختلالات متابولیک (مثل متخصص غدد درون ریز) یا پزشک متخصص در بیماری‌های مفاصل، عضلات یا استخوان‌ها (مثل روماتولوژیست) باشید.
برای آماده شدن برای ویزیت پزشک، اطلاعاتی وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند.
آنچه که می‌توانید انجام دهید:
- علائمی را که احساس می کنید دارید بنویسید، حتی اگر اشتباه باشد.
- اطلاعات شخصی کلیدی، از جمله میزان استرس و یا تغییرات اخیر زندگی خود را بنویسید.
- فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می کنید را یادداشت کنید و همچنین میزان دوز آنها را نیز مشخص کنید. به خصوص اگر مکمل‌های کلسیم و ویتامین D مصرف می کنید حتماً آن را ثبت کنید، زیرا این اطلاعات بسیار کمک کننده است. اگر مطمئن نیستید که پزشک شما دقیقاً به چه اطلاعاتی نیاز دارد، می‌توانید جعبه دارو را با خود ببرید و یا از برچسب آن عکس بگیرید به پزشک خود نشان دهید.
- سؤالات خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید تا فراموش نشود.
سؤالاتی را که باید از پزشک خود بپرسید:
برای عارضه پوکی استخوان، می‌توانید سؤالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- آیا باید برای مشخص شدن پوکی استخوان آزمایش غربالگری انجام دهم؟
- چه درمان‌هایی باید انجام شود و کدام را توصیه می کنید؟
- عوارض جانبی پس از درمان چیست؟
- درمان جایگزین برای پیشنهاد شما وجود دارد یا خیر؟
- من دارای مشکلات سلامتی دیگر نیز هستم درمان‌ها با هم تداخل ندارند؟
- آیا برای درمان باید سایر فعالیت‌هایم را محدود کنم؟
- رژیم غذایی مناسب در مدت درمان چیست؟
- آیا باید مکمل مصرف کنم؟
- برنامه فیزیوتراپی مناسب برای من چیست؟
- چگونه از افتادن و آسیب دیدن جلوگیری کنم؟
اگر هر سؤال دیگری دارید می توانید از پزشک خود بپرسید.
از پزشک خود چه انتظاری دارید؟
پزشک نیز احتمالاً از شما سؤالاتی می پرسد، مانند:
- آیا تاکنون شکستگی استخوان داشته اید؟
- آیا اخیراً قدتان کوتاهتر شده؟
- رژیم غذایی شما به خصوص میزان لبنیات مصرفی شما چگونه است؟ آیا بدن شما کلسیم کافی و ویتامین دی دریافت می‌کند؟
- آیا ورزش می کنید؟ چه تمرینی انجام می دهید؟
- تعادل شما در هنگام راه رفتن چگونه است؟ یا پیوسته در حال افتادن هستید؟
- آیا سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید؟
- آیا تاکنون یکی از والدینتان لگنش شکسته است؟
- آیا تا به حال جراحی معده یا روده انجام داده‌اید؟
- آیا داروهای کورتیکواستروئیدی (پردنیزون، کورتیزون) را مصرف کرده‌اید؟ در صورت مصرف آنها را چه صورت (قرص، تزریق یا کرم) استفاده کرده‌اید؟
تشخیص پوکی استخوان
تراکم استخوان را می‌توان با استفاده از دستگاهی مخصوص اندازه‌گیری کرد. در این روش از سطوح پایین اشعه ایکس برای تعیین مقدار مواد معدنی موجود در استخوان‌های شما استفاده می شود، به عبارتی مقدار جذب اشعه ایکس مشخص کننده میزان تراکم استخوان می باشد، (جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه(DEXA)). ابتدا شما روی تخت مخصوص دراز میکشید و سپس یک اسکنر از روی بدن شما عبور می کند. در بیشتر موارد، فقط استخوان‌های خاص (معمولاً لگن و ستون فقرات) بررسی می‌شوند. این روش کوتاه و بدون درد بوده و بسته به بخشی از بدن که اسکن می شود ممکن است ده تا بیست دقیقه طول بکشد. مقدار تراکم استخوان شما با تراکم استخوان یک بزرگسال جوان و سالم مقایسه می شود. مقدار تفاوت به عنوان انحراف معیار (SD) محاسبه شده و نمره T به دست می آید. پاسخ نمره T عبارت است از:
- انحراف معیار بالاتر از منفی ۱ طبیعی است.
- بین منفی ۱ تا منفی ۲.۵ از دست دادن استخوان را نشان می‌دهد و به عنوان استئوپنی تعریف می شود.
- کمتر از منفی ۲.۵ از دست دادن استخوان را نشان می دهد و به عنوان پوکی استخوان تعریف میشود.
درمان پوکی استخوان
درمان اغلب بر اساس درصد خطر شکستگی استخوان طی ۱۰ سال آینده و با استفاده از اطلاعاتی نظیر آزمایش تراکم استخوان انجام می‌گیرد. اگر میزان خطر بالا نباشد، ممکن است نیازی به دارو نباشد و در عوض با اصلاح سبک زندگی و کاهش عوامل خطر می توان درمان را انجام داد.
بیس فسفونات‌ها
برای مردان و زنانی که در معرض خطر شکستگی قرار دارند داروهایی بر پایه بیس فسفونات تجویز میشود، بیس فسفونات‌ها داروهایی گسترده هستند که برای پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرند و عبارتند از:
- آلندرونات (بینوستو، فوزاماکس)
- ایباندرونیک اسید(ایباندرونیت) Boniva
- اسید ریزدرونیت (Actonel ,Atelvia)
- زولدرونیک اسید (Reclast ,Zometa)
عوارض جانبی این داروها، حالت تهوع، درد شکم و علائمی شبیه سوزش سر دل است. در صورت مصرف صحیح دارو، احتمال وقوع این موارد کمتر است. داروهای داخل وریدی بیس فسفونات معمولاً باعث ناراحتی معده نمی‌شود، اما می تواند موجب تب، سردرد و درد عضلانی شود.
عارضه بسیار نادری که توسط داروهای بیس فسفونات اتفاق می‌افتد، شکستگی یا ترک در وسط استخوان ران است. دومین عارضه نادر، تأخیر در بهبود استخوان فک (استئونکروز فک) است. این قضیه می‌تواند پس از عمل دندانپزشکی تهاجمی مانند کشیدن دندان ایجاد شود.
دنوزوماب
در مقایسه با بیس فسفونات‌ها، دنوزوماب نتایج بهتری را برای بهبود تراکم استخوان ارائه می‌دهد و مصرف این دارو احتمال انواع شکستگی‌ها را پس از مدتی کاهش می‌دهد. مصرف دنوزوماب از طریق تزریق زیر پوستی هر شش ماه یکبار انجام میشود.
مشابه بیس فسفونات‌ها، دنوزوماب نیز در موارد نادر باعث شکستگی یا ایجاد ترک در وسط استخوان ران و تحلیل استخوان فک میشود. اگر شما نیز دنوزوماب مصرف می‌کنید، ممکن است لازم باشد که مصرف دارو را به طور نامحدود ادامه دهید. تحقیقات اخیر نشان می دهد که خطر شکستگی ستون فقرات پس از قطع دارو ممکن است بالا باشد.
درمان مرتبط با هورمون
مصرف استروژن پس از یائسگی باید شروع شود، این هورمون می تواند به حفظ تراکم استخوان کمک کند. اما این نکته را بدانید که استروژن درمانی می‌تواند خطر سرطان سینه و لخته شدن خون را نیز افزایش دهد و همچنین می تواند باعث سکته شود. بنابراین، بهتر است که این روش درمانی برای سلامت استخوان در زنان جوان تر یا در زنانی که علائم یائسگی آنها نیز نیاز به درمان دارد استفاده میشود.
داروی رالوکسیفن واقعاً تأثیری مشابه استروژن دارد و می‌تواند تراکم استخوان را در زنان یائسه افزایش دهد. این دارو نسبت به استروژن مزیت بسیار بیشتری دارد و بدون خطراتی که ممکن است از مصرف استروژن ناشی شوند، عمل می‌کند. علاوه بر این، رالوکسیفن ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سرطان سینه را کاهش دهد. با این حال، همچنان عوارض جانبی ممکن است با استفاده از این دارو رخ دهد. در برخی موارد، رالوکسیفن ممکن است گرگرفتگی را ایجاد کند و همچنین خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
با افزایش سن در مردان، سطح تستوسترون کاهش مییابد و در نهایت ممکن است این قضیه موجب پوکی استخوان شود. استفاده از هورمون تستوسترون می‌تواند به بهبود علائم ناشی از کمبود این هورمون کمک کند، همچنین برای درمان پوکی استخوان بهتر است که از داروهای مخصوص این بیماری در کنار استفاده از هورمون تستوسترون استفاده شود.
داروهای استخوان ساز
اگر دارای پوکی استخوان شدید هستید و یا اگر سایر درمان های انجام شده برای این بیماری به نتیجه نرسیده، ممکن است پزشک شما توصیه کند که این موارد را امتحان کنید:
- داروهای تری پاراتاید: این دارو بسیار قدرتمند و شبیه به هورمون پاراتیروئید است، رشد استخوان جدید را تحریک می‌کند و باید به مدت دو سال به صورت روزانه به زیر پوست تزریق شود.
- آبالوپاراتید نیز داروی دیگری شبیه به هورمون پاراتیروئید است. شما می‌توانید این دارو را تنها به مدت دو سال مورد استفاده قرار دهید.
- روموسوزوماب جدیدترین داروی استخوان ساز است که جدیداً برای درمان پوکی استخوان مورد استفاده قرار می‌گیرد. نحوه مصرف دارو به این صورت است که باید هر ماه به مدت یک سال در مطب پزشک تزریق شود.
پس از اینکه مصرف هر یک از داروهای استخوان ساز ذکر شده را متوقف کردید، برای حفظ رشد استخوان جدید، باید داروهای تکمیلی دیگری را برای درمان پوکی استخوان مصرف کنید.
بهبود سبک زندگی و درمان‌های خانگی
این توصیه‌ها ممکن است به کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان یا شکستگی استخوان کمک کند:
سیگار نکشید
سیگار احتمال تحلیل استخوان و شکستگی آن را افزایش می‌دهد.
مصرف الکل را محدود کنید
مصرف بیش از حد الکل (بیش از ۲ بار در روز) ممکن است تراکم استخوان را کاهش داده و علاوه بر آن می‌تواند خطر افتادن و زمین خوردن را افزایش دهد.
جلوگیری از زمین خوردن
در صورتی که تمایل به پوشیدن کفش‌های پاشنه‌دار دارید، آنها را با کفی غیر لغزنده بپوشید، همچنین سیم‌های برق، فرش و سطوح لغزنده در خانه خود را که ممکن است باعث افتادن شما شوند، بررسی و اصلاح کنید. همیشه اتاق‌ها را روشن نگه دارید تا دید کافی به محیط داشته باشد، دستگیره‌هایی را در داخل و بیرون درب حمام و کنار دوش خود نصب کنید. همچنین مطمئن شوید که فضای اطراف تخت مناسب است و می توانید به راحتی از روی آن بلند شوید.
انجام ورزش‌های تحمل وزن
ورزش‌های تحمل وزن و تقویت عضله، موجب تحریک استخوان‌زایی شده و از پوکی استخوان مرتبط با افزایش سن جلوگیری می کند. برخی از ورزش‌های تحمل وزن عبارتند از:
- پیاده روی
- دو آهسته
- پرش با طناب
- بالا رفتن از پله‌ها
- اسکی
خوردن گیاهان و غذاهای تخمیری
برخی از میوه‌ها و سبزیجات حاوی مواد مغذی مفید برای استخوان هستند. کلسیم، منیزیم، پتاسیم، ویتامین K، ویتامین C و پروتئین معمولاً در این نوع مواد غذایی یافت میشود. همچنین برخی سبزیجات دارای خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدان هستند و به ترتیب با التهاب و استرس اکسیداتیو مقابله می کنند. تحقیقات نشان داده است که مصرف میوه‌ها و سبزیجات از پیری سلول جلوگیری کرده و برای درمان پوکی استخوان مفید است. به عبارتی مصرف بیشتر اینگونه مواد غذایی با افزایش توده استخوانی ارتباط مستقیم دارد.
غذاهای تخمیر شده، مانند ماست، کفیر، کلم ترش و کیمچی نیز ممکن است بر روی استخوان تأثیر مثبت بگذارند. این غذاها معمولاً حاوی پروبیوتیک (میکرو ارگانیسم‌های زنده و باکتری‌های مفید) بوده و سطح جذب روده شما را بالا می برند.
بیشتر بخوابید
مردان و زنان بالای ۵۰ سال که معمولاً کمتر از ۶ ساعت در شبانه روز می‌خوابند بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار دارند. اکثراً بزرگسالان به هفت تا هشت ساعت خواب نیاز دارند تا سرحال بیدار شوند و سلامت خود را حفظ کنند.
پیشگیری از پوکی استخوان
تغذیه خوب و ورزش منظم برای حفظ سلامت استخوان‌های شما در طول زندگی ضروری است.
کلسیم
مردان و زنان در سن ۱۸ تا ۵۰ سال به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز نیاز دارند. این در حالی است که مقدار کلسیم مورد نیاز در زنان بالای ۵۰ و مردان ۷۰ سال به بالا ۱۲۰۰ میلی گرم است.
منابع خوب کلسیم عبارتند از:
- لبنیات کم چرب
- سبزیجات با برگ سبز تیره
- ماهی سالمون یا ساردین کنسرو شده با استخوان
- محصولات سویا، مانند توفو
- غلات غنی شده با کلسیم و مصرف آب پرتقال
در صورتی که کلسیم کافی از طریق رژیم غذایی به بدنتان نمی‌رسد بهتر است که مکمل‌های کلسیم را مصرف کنید. البته این نکته را مد نظر قرار دهید که مصرف کلسیم بیش از اندازه موجب سنگ کلیه می شود. اگرچه هنوز این قضیه اثبات نشده است، اما برخی از کارشناسان معتقدند که مصرف کلسیم بیش از حد، به ویژه مکمل‌های کلسیم، ممکن است که خطر بیماری قلبی را افزایش دهد.
بخش بهداشت و دانشکده های پزشکی توصیه می کند که دریافت کلسیم از مکمل ها و رژیم غذایی برای افراد بالای ۵۰ سال نباید بیش از ۲۰۰۰ میلی گرم در روز باشد.
ویتامین D
ویتامین D میزان جذب کلسیم را در بدن افزایش می‌دهد و به طور کلی برای سلامت استخوان‌ها بسیار مفید است. معمولاً ویتامین D مورد نیاز بدن از طریق نور خورشید تأمین میشود، اما اگر در عرض جغرافیایی بالا (تابش نور کم) زندگی می‌کنید، اغلب اوقات در خانه هستید، به طور منظم کرم ضد آفتاب مصرف می‌کنید و یا به دلیل جلوگیری از ایجاد سرطان پوست، از آفتاب دوری می‌کنید، ممکن است ویتامین D بدنتان کافی نباشد.
منابع غذایی حاوی ویتامین D شامل روغن کبد ماهی، ماهی قزل آلا و سالمون هستند. بسیاری از انواع شیر و غلات نیز با ویتامین D غنی شده‌اند.
اکثر مردم روزانه به حداقل ۶۰۰ واحد ویتامین D نیاز دارند. این مقدار پس از ۷۰ سالگی به ۸۰۰ واحد در روز افزایش مییابد.
افرادی که ویتامین D بدنشان کم است و کمتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، ممکن است به مکمل نیاز داشته باشند. بیشتر مولتی ویتامین‌ها بین ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد ویتامین D دارند. مقدار ۴۰۰۰ واحد ویتامین D در روز برای اکثر افراد بی خطر است.
ورزش
ورزش می‌تواند به شما کمک کند تا استخوان‌های قوی داشته باشید و همچنین تمرینات مکرر جلوی از بین رفتن استخوان را می‌گیرد. از هر زمانی که ورزش کردن را شروع کنید، برای استخوان‌های شما مفید خواهد بود، اما اگر در جوانی ورزش منظم را شروع کرده باشید و در طول زندگی خود به ورزش ادامه دهید، بیشترین فواید را نیز به دست خواهید آورد.
ورزش‌های قدرتی را با تمرینات تحمل وزن و تعادل ترکیب کنید. ورزش قدرت موجب تقویت عضلات، استخوان‌های بازو و قسمت بالایی ستون فقرات میشود. ورزش‌های تحمل وزن مانند پیاده روی، دویدن، بالا رفتن از پله، طناب زدن، اسکی و … معمولاً برای استخوان‌های پا، باسن و بخش پایینی ستون فقرات بسیار مفید است. تمرینات تعادلی مانند تای چی نیز می‌تواند خطر زمین خوردن را به خصوص با افزایش سن کاهش دهد.
خلاصه
پوکی استخوان به عنوان یک عارضه خطرناک شناخته میشود که می‌تواند عوارض جدی را به همراه داشته باشد. این وضعیت می‌تواند منجر به شکستگی استخوان‌ها شود که بسیار دردناک است. علاوه بر این، پوکی استخوان می‌تواند دوره بهبودی را طولانی کند و عوارض دیگری به همراه داشته باشد. به عنوان مثال، درمان شکستگی لگن ممکن است نیاز به بستری در بیمارستان و استراحت طولانی داشته باشد که این وضعیت خطر افزایش لخته شدن خون، آتلکتاز و عفونت‌های دیگر را افزایش می‌دهد.
خبر خوب این است که شما می‌توانید اقدامات متعددی را برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان انجام دهید. از تغذیه صحیح و ورزش منظم گرفته تا مصرف داروهای مناسب، تدابیری وجود دارد که می‌تواند به شما کمک کند. اگر می‌خواهید از پوکی استخوان جلوگیری کنید یا در صورتی که این عارضه به شما تشخیص داده شده است، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند برنامه‌ای برای پیشگیری یا درمان تهیه کند تا سلامتی استخوان‌های شما تضمین شود و عوارض پوکی استخوان کاهش یابد. پیروی از راهنمایی‌ها و توصیه‌های پزشکی می‌تواند در بهبود و حفظ سلامتی استخوان‌ها کمک شایانی نماید.
سؤالات متداول
آیا مردان دچار پوکی استخوان می‌شوند؟
پوکی استخوان فقط زنان را درگیر نمی کند. البته مردان به اندازه زنان دچار این بیماری نمی‌شوند، شاید به این دلیل که اکثر مردان دارای تراکم استخوان بیشتری هستند و همچنین با افزایش سن، مردان تراکم استخوان خود را کمتر از زنان از دست می‌دهند. اما مردان باید آگاه باشند که پوکی استخوان ممکن است آنها را نیز درگیر کند. عوامل خطری که مردان را درگیر این بیماری می کند عبارت است از سابقه خانوادگی، کمبود کلسیم یا ویتامین D و ورزش کم. همچنین سطح پایین تستوسترون، مصرف الکل زیاد، برخی داروها و سیگار کشیدن نیز از دیگر عوامل خطر هستند.
آیا پیاده روی برای پوکی استخوان مفید است؟
ورزش منظم، نظیر پیاده روی از تحلیل استخوان جلوگیری می‌کند. در صورتی که دچار پوکی استخوان شده‌اید و استخوان‌های شکننده‌ای دارید، پیاده روی سریع و منظم می‌تواند استخوان‌ها را قوی نگه داشته و خطر شکستگی استخوان را کاهش دهد. به چه صورت پیاده روی کنید و هر چند وقت یکبار؟ بهتر است که تند راه رفتن را به طور منظم انجام دهید.
پوکی استخوان چه احساسی دارد؟
کمردرد ناگهانی که در هنگام ایستادن و یا راه رفتن بدتر میشود. همچنین زمانی که دراز میکشید این درد تسکین مییابد. معمولاً در چرخاندن یا خم شدن دچار مشکل می‌شوید و هنگام انجام کار ناچار به تحمل درد هستید. کوتاه شدن قد نیز از دیگر علائم پوکی استخوان است.
اگر پوکی استخوان دارید چه چیزهایی نباید بخورید؟
- غذاهای پر نمک.
- الکل: مصرف به اندازه الکل برای مبتلایان به پوکی استخوان بی‌خطر است، اما الکل بیش از حد می‌تواند منجر به کاهش توده استخوان شود.
- حبوبات: لوبیا منبع غذایی سالم برای زنان مبتلا به پوکی استخوان بوده، اما سرشار از فیتات است که موجب کاهش توده استخوان میشود.
- سبوس گندم.
- ویتامین A اضافی.
- کافئین.
بهترین درمان برای پوکی استخوان چیست؟
بیس فسفونات‌ها معمولاً اولین انتخاب برای درمان پوکی استخوان هستند. این دارو ها عبارتند از: آلندرونات (فوساماکس) و مصرف به صورت هفتگی است، ریزدرونات (اکتونل) قرص به صورت هفتگی یا ماهانه مصرف شود.
چه اندام‌هایی تحت تأثیر پوکی استخوان قرار می گیرند؟
پوکی استخوان بیماری است که باعث ضعیف شدن استخوان‌ها شده و احتمال شکستگی آنها را افزایش می دهد. سایر اندام‌هایی که تحت تأثیر پوکی استخوان قرار می‌گیرند عبارتنداز: تخمدان‌ها و غده تیروئید.
با بیماری پوکی استخوان چه کارهایی را نباید انجام داد؟
اگر پوکی استخوان دارید، نباید تمرینات زیر را انجام دهید: تمرینات با فعالیت بالا مانند پریدن و یا دویدن. به عنوان مثال دویدن می‌تواند منجر به شکستگی استخوان‌های ضعیف شود. به طور کلی شما باید از حرکات تند و سریع خودداری کنید.
پوکی استخوان شدید چگونه است؟
انحراف معیار کمتر از منفی ۲.۵ در آزمایش تراکم استخوان همراه با سابقه یک یا چند شکستگی، به عنوان پوکی استخوان شدید در نظر گرفته میشود.
چه داروهایی باعث افزایش تراکم استخوان می‌شوند؟
فناروماکس و سایر داروها نظیر آکتانل، بونیوا، و رکلاست موجب افزایش تراکم استخوان شده و همچنین به پیشگیری، درمان و کاهش خطر شکستگی کمک می‌کنند.
آیا پوکی استخوان روی دندان‌ها تأثیر می گذارد؟
در صورتی که پوکی استخوان دارید، ممکن است در معرض خطر از دست دادن دندان نیز باشید. اگر تراکم استخوان فک کاهش یابد، ممکن است به دندان‌ها نیز آسیب وارد شود. زنان مبتلا به پوکی استخوان نسبت به زنان با تراکم استخوان طبیعی دندان‌های ناسالم و کمتری دارند.
چه زمانی باید نگران پوکی استخوان باشم؟
در صورتی که علائم هشدار دهنده پوکی استخوان را دارید به عنوان مثال شکستگی استخوان بعد از ۵۰ سالگی، کمردرد ناگهانی، از دست دادن قد و یا حالت خمیده پشت که در حال افزایش است، اینها همه از جمله علائم پوکی استخوان هستند و حتماً باید با پزشک خود صحبت کنید.
امید به زندگی فرد مبتلا به پوکی استخوان چقدر است؟
میانگین امید به زندگی در بیماران مبتلا به پوکی استخوان (زنان کمتر از ۷۵ و مردان کمتر از ۶۰) بیش از ۱۵ سال است که با پیشرفت‌های علمی و توسعه امکانات در حال افزایش نیز است.
۰ دیدگاه